Tímarit Máls og menningar - 01.06.2009, Blaðsíða 84

Ú l f h i l d u r D a g s d ó t t i r
84 TMM 2009 · 2
Sagan lýsir tveimur aðskildum heimum, hinum kunnuglega hvers-
degi og svo hinum ókunna og ævintýralega – en í ljós kemur að tenging-
arnar þarna á milli eru meiri en ætla mætti í upphafi. Abarat er bæði
nokkuð óhugnanleg (óhugnaðurinn eykst í næstu bók, en hún hefur
ekki verið þýdd) og nokkuð fyndin, og dramað er í hefðbundnum
ævintýrastíl – hér er dreki, prinsessa og prins, eilíf ást og hrollvekjandi
óvinur, og, síðast en ekki síst, vaxandi skemmtanaiðnaður, en lýsingin á
honum minnti mig skemmtilega á Gleði-Glaum Andra Snæs í Sögunni
af Bláa hnettinum. Eins og sú saga er Abarat ríkulega myndskreytt, en
samhliða rithöfundarstörfum hefur Barker starfað að myndlist og
kvikmyndagerð og mun þessi saga hafa átt upphaf sitt í röð af málverk-
um.
Þess má einnig geta að eitt einkenni verka Barkers er að gera mynd-
mál bókstaflegt – nokkuð sem tengist mikilvægi myndlýsinga í bókum
hans. Dæmi um þetta eru eyjarnar tuttugu og fimm í Abarat, en þær eru
allar, hver og ein, stundir sólarhringsins – sú tuttugastaogfimmta er eyja
leyndardómanna, tími utan tíma. Þannig er klukkan alltaf tvö um dag
á einni eyju og tvö um nótt á annarri og átökin í sögunni ganga síðan út
á valdabaráttu milli dags- og nætureyjanna. Hið klassíska goðsagna- og
ævintýraminni um baráttu ljóss og myrkurs er því fært í bókstaflegt
form heima og (ó)vætta sem eru klárlega táknmyndir dags eða nætur.
Þetta stílbragð er eitt af því sem Todorov fjallar um í verki sínu og bend-
ir á að sé einkenni fantasíu. Fantasían sem bókmenntagrein einkennist
iðulega af þó nokkurri sjálfsmeðvitund og margar fantasíur má flokka
sem eins konar sjálfssögur (metafiction), að því leyti sem þær hverfast
um sjálfar sig sem sögur og þá ekki síður um tungumálið sjálft, þegar
myndmál og myndhvefingar öðlast sjálfstætt líf innan textans.
Þetta kemur vel fram í bókinni Blekhjarta eftir hina þýsku Corneliu
Funke (2003, þýð. Hafliði Arngrímsson 2008), en þar lesa söguhetjurnar
persónur og hluti úr bókum inní veruleikann. Bókin gengur út á mikil-
vægi þess að lesa og að kunna að njóta góðra bóka og þeirra ævintýra
sem þær hafa upp á að bjóða. Jafnframt fjallar sagan um hættur bókar-
innar, eða kannski hættur þess að tapa sér alveg í bókum. Cornelia
Funke hefur áður skrifað um mörk veruleika og fantasíu í Konungi þjóf-
anna (2000, 2004), en þar kemur hringekja við sögu. Sú saga gerist í
Feneyjum og segir frá munaðarlausum bræðrum sem eru á flótta undan
frænku sinni, en hún vill ættleiða þann yngri en senda hinn á munaðar-
leysingarheimili. Líkt og í Blekhjartanu fer Funke þá leið að halda fanta-
síunni í hófi, hún kemur í raun ekki í ljós fyrr en í lok sögunnar.
Sögur Zizou Corder eru sömuleiðis dæmi um bækur sem ramba á
TMM_2_2009.indd 84 5/26/09 10:53:27 AM