Tímarit Máls og menningar - 01.06.2009, Blaðsíða 121

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2009 · 2 121
[Guðjón] hringdi í Hagstofuna og bað um að fá að skipta um nafn … Einhverju sló
saman, kannski símalínum … konan í símanum spurði allt í einu: „Viltu taka þátt í
skoðanakönnun?“ (155)
Þetta kemur sér vitanlega sérstaklega illa fyrir Guðjón því hann hefur þann
starfa að segja sögur. Þegar hann missir minnið missir hann í sama mund
hæfileikann til að segja sögu. Sá sem er minnislaus getur ekki haldið þræði og
ekki leitt frásögn til lykta; það verður óumflýjanlega rof í frásögninni, hún
tekur skammtastökk úr einum stað og einum tíma í annan, hún á sér engan
endi. Þar sem Guðjón er allajafna vitundarmiðja Algleymis, að vísu ýmist í
fyrstu eða þriðju persónu, þá dregur frásögnin óneitanlega dám af sundurslitn-
um hugsunum Guðjóns og verður stundum eins og gatasigti, götótt en aldrei
án lögunar.
Eins og í fyrri skáldsögum sínum um Guðjón Ólafsson og eiginkonu hans
Helenu er Hermann Stefánsson í Algleymi að segja sögu um það að segja sögu,
sögu um sjálfa sig (hann er ekki talinn til íslenskra póstmódernista fyrir ekki
neitt!). Í smásagnasafninu/skáldsögunni Níu þjófalyklum (2004) brýst Guðjón
í sífellu inn í frásögnina og ræðir smásöguna sem verið er að segja hverju sinni
við Helenu, en hann er „höfundur“ smásagnanna. Í sprenghlægilegri senu í lok
þeirrar bókar hittir hann fyrir rithöfundinn Ólaf Jóhann Ólafsson (raunveru-
legan höfund bókarinnar Níu lyklar) sem hefur undir höndum búnað –
skuggsjá – sem gerir honum kleift að hafa áhrif á skrif annarra. Skuggsjána
hefur hann nýtt sér til að brjóta sér leið inn í bók „Hermanns Stefánssonar,
rithöfundar af yngri kynslóðinni“ (120). Í Stefnuljósum (2005) var þessi sjálf-
sögulega hneigð myndhverfð í sögu sem Guðjón er að skrifa og gerist í fjarlægri
framtíð þar sem sjálfsfróun í almenningsrými er útbreidd og trúarleg athöfn.
Þótt frásögnin í Algleymi sé sundurlaus í samræmi við huga hins ófrásagnar-
færa Guðjóns þá þyrstir lesandann samt í sögu með upphaf, miðju og endi.
Minningar og upplifanir Guðjóns eru stundum í mótsögn hver við aðra en les-
andinn leitast engu að síður við að smíða úr þeim heildstæðan sagnaheim sem
byggist á orsök og afleiðingu, fer frá A til B. Bygging sögunnar býður upp á
þetta; hún er ekki jafn ævintýraleg og maður gæti búist við, heldur vindur
henni fram í tímaröð þar sem upplýsingar um fortíðina eru veittar í samtölum
og eyðurnar verða til þegar Guðjón „dettur út“. Þá fær lesandinn að skyggnast
inn í huga Helenu og líklega er þriðjungur bókarinnar skrifaður í hennar
orðastað. Helena fer vestur á firði að þýða glæpasögu þegar Guðjón verður fyrir
slysinu. Þegar þangað er komið er eins og þýðingin smiti Algleymi því bókin
verður æ glæpasögulegri. Í lokin tekur glæpasagnaformið eiginlega alveg yfir.
Glæpurinn er atvikið sem henti Guðjón en það er lengst af óljóst hvort um var
að ræða slys eða ofbeldisverk, hverjir áttu í hlut og í hvaða tilgangi. Guðjón og
Helena komast á snoðir um samsæri sem geðbilaður vísindamaður stýrir og
síðustu kaflarnir í bókinni eru eins og klipptir út úr einhverri spennumynd-
inni; Guðjón og Helena að læðast að næturlagi framhjá vörðum á skuggalegu
sjúkrahúsi í Austurríki þar sem þau eru fangar. Hins vegar verður seint sagt að
TMM_2_2009.indd 121 5/26/09 10:53:29 AM