Tímarit Máls og menningar - 01.06.2009, Blaðsíða 112

D ó m a r u m b æ k u r
112 TMM 2009 · 2
mun fullkomnast í lok sögunnar. Þessar tvær andstæðu tilfinningar fléttast
inn í alla söguna; þráin eftir friði og sáttum og sá djúpi sársauki sem grimmdar-
verk aldarinnar skilja eftir sig og gefur engin grið. Rétt eins og í Íslendingasög-
um vekja fyrstu kaflar Ofsa hugboð um þá sögu sem í hönd fer.
Jafnvel þó að Eyjólfur tengi söguna alla saman og sé gerandinn í grimmd-
arverkinu miklu, er hann ekki í aðalhlutverki í helstu atburðum sögunnar.
Hann tekur ekki þátt í lánlausri suðurför Hrafns og Sturlu og illu heilli er hann
ekki hafður með í ráðum í sáttargjörð Sturlu og Gissurar. Í öllum sex pörtum
sögunnar er þó vikið að Eyjólfi. Eftir inngangsþáttinn er einn kafli í hverjum
hluta sögunnar helgaður honum og þannig lifir grunurinn sem vakinn er í
inngangi sögunnar. Dregnar eru upp áleitnar myndir af skaphöfn hans, taum-
lausri gleðinni eina stundina og myrkrinu í sálinni þá næstu. Einar lýsir af
einstökum skilningi hvernig þrengist um hugsanir Eyjólfs þar til að eggjun
Þuríðar verður honum um megn. Þegar kemur að brennunni sjálfri er hann
eiginlega horfinn sögunni, enda kominn á vald svörtu hundanna; við sjáum
hann ekki í bardaganum fyrr en brennumenn hverfa á braut.
Kaflar skáldsögunnar bera nöfn einstakra persóna sem hver um sig lýsir
atburðum og persónum frá sínu sjónarhorni. Skipta má persónunum í fjóra
hópa. Í þeim fyrsta eru aðalpersónur sögunnar eins og Eyjólfur ofsi og Þuríður
Sturludóttir, Gissur og kona hans Gróa Álfsdóttir, Hrafn Oddsson, Helga
Þórðar dóttir, kona Sturlu Þórðarsonar, og Kolbeinn grön Dufgusson, einn
hinn hugrökku Dufgussona. Næstar er að telja persónur eins og Ingibjörgu
Sturludóttur, Hall Gissurarson, Ásgrím Þorsteinsson, Þorstein grenju og Hall-
fríði garðafylju. Þriðja hópinn fylla þær persónur sem standa að nokkru utan
við frásögnina en bæta við nýjum sjónarhornum, eins og Þorsteinn Hjálmars-
son á Breiðabólsstað, Sólmundur í Djúpadal og Hólmsteinn á Ökrum, en í
þeim fjórða eru gestirnir, Heinrekur biskup og annálaritarinn tilbúni.
Frásagnir persónanna eru yfirleitt sannfærandi og tekst Einari að gefa hverri
og einni sín sérkenni. Athyglisverðastar eru tilraunir Einars til að gefa þeim
orðið sem fá ekki að mæla í Íslendingasögu Sturlu, eins og konum og lægra
settum bændum. Í þeim lýsingum nýtur hugarflug hans sín best og þar kallast
skáldsagan eftirminnilega á við texta Sturlu. Þrjár höfðingjakonur lifna við í
bókinni. Gróa Álfsdóttir birtist við hlið Gissurar í frásögn Sturlungu en tekur
hvergi til máls þó að hún sé vissulega sýnileg á Flugumýri og í brennunni. Í
Ofsa stígur hún fram, hógvær en þó gagnrýnin, og áhersla er lögð á fríðleika
hennar. Í köflum hennar og Hallfríðar garðafylju verða til nánast upphafnar
myndir af efnilegum sonum Gissurar sem uxu úr grasi á meðan Gissuri dvald-
ist um sex ára skeið í Noregi. Allt önnur og andstæð heimilismynd blasir við í
frásögn Þuríðar Sturludóttur. Hún er hvöss í gagnrýni sinni á mann sinn;
skaphörð og afdráttarlaus í skoðunum, enda fær Einar lánaða drætti úr mynd
Steinvarar föðursystur hennar í Sturlungu. Á bæ Eyjólfs og Þuríðar ríkir ekki
ró eða hamingja, þar eru engin börn að leik umvafin ástríki móður og Hall-
fríðar fóstru; heldur eltir heimilisfólkið skugginn af hrottalegum vígum á
Örlygsstöðum og þeir atburðir ítrekað rifjaðir upp af Þuríði og móður hennar
TMM_2_2009.indd 112 5/26/09 10:53:28 AM