Tímarit Máls og menningar - 01.09.2011, Blaðsíða 63

C o d u s c r i m i n a l u s : M a n n s h v ö r f o g g l æ p i r
TMM 2011 · 3 63
strikar enn frekar stemninguna, þetta er heimur þagnar, heimur sem
er á einhvern hátt handan hversdagslegs veruleika. Enda heitir bókin
Furðustrandir, þar hverfur Erlendur inn í annan heim, heim fortíðar og
gamals sársauka, heim sem býr innra með honum sjálfum. Sömuleiðis
eru þar mestu reimleikarnir og jafnvel óhugnanlegasta morðið. Það er
margt sem gefur til kynna að Furðustrandir sé síðasta sagan um Erlend
og að endalok hans séu þau að hverfa inn í fjallið að rammíslenskum
sið.
Svo virðist sem að fyrir lesendur utan Norðurlanda gefi svona svið-
setn ingar innsýn í framandi heim en fyrir okkur sem búum við þennan
kulda er þetta kunnuglegt umhverfi sem tekur á sig nýstárlegan svip
sem svið þeirra atburði sem sögurnar lýsa.
Annað sem gerir norrænar glæpasögur heillandi er notkunin á ein-
angruðum sögusviðum, oft í útjöðrum samfélagsins, varla jafnvel byggi-
legum. Það er athyglisvert að öðlast innsýn í heim krummaskuðsins,
meðal annars vegna þess að sökum nálægðarinnar verður öll rannsókn
mála afskaplega flókið ferli, allir búa yfir allt of mikilli vitneskju um alla
og útdeila henni eftir hentugleikum, og hér birtist líka vel það kunna
bragð glæpasögunnar að fólk veit oft meira en það veit að það veit. Þetta
er notað til hins ýtrasta í Dauðarósum, Mýrinni og Myrká og kemur
líka fyrir í Grafarþögn en í öllum bókunum má greina annað mikilvægt
atriði þessarar þröngu sviðsetningar, það að spegla átökin sem finna
má á afmörkuðu svæði í stærra samhengi.29 Þannig eru málin sem lög-
reglumennirnir fást við ekki bundin við staðina, heldur hluti af stærra
samhengi alþjóðlegra samfélagsmeina (eiturlyfjafíkn, nauðganir), eins
og kemur hvað skýrast fram í Grafarþögn þegar fulltrúar bandarískra
hersins bera strax kennsl á afleiðingar heimilisofbeldisins sem konan
býr við.
Ísland er auðvitað hið fullkomna krummaskuð, örsamfélag sem
skiptist í enn smærri örsamfélög – sem samt eru ákaflega dreifð og
einangruð. Þetta hefur Arnaldur nýtt sér á ýmsan hátt en þó aldrei
í sama mæli og í nýjustu bókinni, Furðuströndum. Hér er Erlendur
kominn á sínar bernskuslóðir, enn upptekinn af hvarfi bróðurins en
jafnframt kominn á kaf í enn eitt mannshvarfið, mál konu nokkurrar
sem varð úti í aftakaveðri á þessum slóðum mörgum áratugum fyrr. Lík
hennar fannst aldrei og Erlendur er sem fyrr upptekinn af því að finna
einhverskonar málalyktir fyrir aðstandendur en kannski fyrst og fremst
fyrir sjálfan sig. Hann býr í gamla húsinu sínu sem nú er eyðibýli.30
Arnaldur leyfir sér hér að fara lengra með ýmsa mystíska undirtóna
sem henta viðfangsefninu og fangar fjölmörg blæbrigði innan þessa