Tímarit Máls og menningar - 01.09.2011, Blaðsíða 33
„ O g s y n g u r e n g i n n f u g l“
TMM 2011 · 3 33
„ofnotað í bandarískum landbúnaði á sjötta áratug tuttugustu aldar“
segist Hannes Hólmsteinn fyrst og fremst mæla með úðun eitursins á
„innveggi íbúðarhúsa, þar sem það er hættulaust mönnum, dýrum og
jurtum“, en meira segja þar sem skordýr hafi myndað „mótefni gegn
DDT, svo að það drepur þau ekki, fælir það þau burt“.47
Af lýsingu Hannesar, hér sem annars staðar mætti ætla að hann hafi
aldrei lesið Raddir vorsins þagna, heldur reiði sig alfarið á orð annarra
andstæðinga Carsons úr hópi harðlínumanna. Þunginn í rökfærslum
Carsons í Röddum vorsins var ekki bundinn við notkunina á DDT í
baráttunni við skordýr. Hún varar við taumlausri notkun alls kyns
mun hættulegri eiturefna, eins og aldrins, sem hún segir „100 til 300
sinnum eitraðra en DDT við tilraunir á akurhænum“.48 Að sama skapi
fjallar hún um vandann við að skipta DDT út fyrir önnur hættulegri
efni, eins og t.d. dieldrin, eftir að ónæmi hefur gert vart við sig.49 Af
öðru eitri sem Carson ræðir má nefna klódan, heptaklór, endrin, lífræn
fosföt eins og t.d. parathion og malathion, schradan, ýmis arsen-sam-
bönd, dinitrofenol, pentaklórófenol, aminotriazol, toxafen, lindan,
benzenhexaklóríð og fenol.50
Glórulausar eitrunarherferðir í bandarískum landbúnaði voru því
alls ekki bundnar við DDT, eða ræktarhéruð og skóglendi þar sem
dýralífi einu var ógnað. Bandaríska landbúnaðarráðuneytið hóf t.d.
risavaxna aldrin-eitrunarherferð gegn skordýri sem ekki var alvar-
legur skaðvaldur og úðaði borgir fyrir skordýri sem gat ekki sest að í
borgum. Hluti vandans lá í því að úðunarmennirnir fengu greitt eftir
magni eitursins sem var dreift, fremur en stærð svæðisins sem dreifa átti
eitrinu yfir og því var það hvergi sparað.51
Carson berst hvergi gegn hófsamri kjörúðun af því tagi sem Hannes
vísar til, þar sem innveggir húsa eru úðaðir, eða reynt er að takmarka
tjónið af eitruninni eftir öðrum leiðum52 og hún gerir sér einnig fyllilega
grein fyrir því að stundum dugir fælingarmáttur DDT til þess að hrekja
malaríuflugur út úr húsakynnum fólks.53 Hvers vegna tekur Hannes
Hólmsteinn þá slík dæmi til þess að grafa undan yfirveguðum mál-
flutningi Carsons?
Meginþunginn í gagnrýni Carsons tengdist fyrirhyggju- og þekkingar-
leysinu sem einkenndi eitrunaraðgerðir stjórnvalda á sjötta og sjöunda
áratug síðustu aldar, því að traðka á náttúrunni eins og fíll í postulíns-
búð: „Ég fullyrði ekki, að aldrei eigi að nota skordýraeitur. Hitt fullyrði
ég að vér höfum látið sterk eiturefni eftirlitslaust í hendur manna, sem
vita lítið eða ekkert um það tjón, sem þessi efni geta valdið.“54 Carson