Tímarit Máls og menningar - 01.09.2011, Blaðsíða 73

A r a b í s k a v o r i ð
TMM 2011 · 3 73
Í Bahrain og Jemen hafa verið öflug mótmæli og kom jafnvel til
vopnaðra átaka milli stjórnarhers og mótmælenda en með aðstoð
Sádi-Arabíu virðist sem stjórnvöld ætli að standa uppreisnina af sér.
Einræðisstjórnin í Sádi-Arabíu stendur svo óhögguð í krafti gríðarlegs
olíuauðs, algerrar miðstýringar, miskunnarlausrar valdbeitingar og
mannréttindabrota. En einræðisstjórnir fá aldrei staðist til langframa.
Arabíska vorið hefur vísað veginn og sýnt og sannað að með sam-
takamætti fjöldans er hægt að steypa þeim af stóli. Þetta vita bæði
almenningur og valdaherrarnir.
Margir hafa velt því fyrir sér hver áhrif uppreisnarhreyfingarinnar
verða í Íran. Sjálfsagt munu þau verða einhver en líklega talsvert minni
en í arabaheiminum. Íran tilheyrir öðru menningarsvæði og þar er töluð
persneska en ekki arabíska sem skapar strax ákveðna fjarlægð. Þrátt fyrir
klerkaveldið er ekki hægt að tala um að einn flokkur eða einn maður
hafi allsherjarvald eins og víða þar sem uppreisnarhreyfingin hefur risið
hvað hæst. Forsetakosningar voru haldnar 2009 og tveir öflugir fram-
bjóðendur buðu sig fram gegn sitjandi forseta, Mahmoud Ahmadinejad
sem var úrskurðaður sigurvegari. Mikið var deilt um úrslitin og í júní
2009 voru fjölmennustu mótmæli í Teheran frá byltingunni 1979 en
talið er að um 3 milljónir hafi tekið þátt í þeim. Græna hreyfingin sem
þá varð til virðist hins vegar hafa runnið út í sandinn að hluta vegna
málamiðlana sem forystumenn hennar gerðu við klerkavaldið og eins
vegna skorts á samstillingu en kröfur hreyfingarinnar voru bæði margar
og mismunandi. Þá hefur það líka sitt að segja að nýfrjálshyggjan hefur
ekki sett mark sitt á efnahagsstefnu landsins og misskipting hefur ekki
aukist með sama hætti og t.d. í Egyptalandi og Túnis. Segja má að Íranir
séu enn að vinna úr byltingunni sem gerð var 1979 og leiddi til stofn-
unar íslamska lýðveldisins.
Áhrif á deilur Palestínumanna og Ísraels
Á herteknu svæðunum í Palestínu hefur arabíska vorið blásið fólki
þrótti í brjóst og gefið því nýja von. Þegar ég fór þar um í maí varð ég
áþreifanlega vör við þetta og á mig leituðu þau orð Tómasar Guðmunds-
sonar að „jafnvel gamlir símastaurar syngja“. Fólk sem mér fannst búið
að gefast upp og hafði dregið sig út úr öllu pólitísku starfi er komið með
blik í auga og leyfir sér að trúa því að nú geti eitthvað gerst. Byltingar-
hreyfingarnar hafa breytt sjálfsmynd araba og aukið sjálfsvirðingu
þeirra. Þær hreyfðu m.a. við Palestínumönnum sem hafa lengi talið sig
betur menntaða en aðrar þjóðir araba og sem slíkir ættu þeir að vera í