Tímarit Máls og menningar - 01.09.2011, Blaðsíða 60

Ú l f h i l d u r D a g s d ó t t i r
60 TMM 2011 · 3
dæmi um að norræna glæpasagan einkennist af endurkomu gamaldags
lögreglustarfa, sem útheimta leiðinlega og endurtekningasama og
iðulega tilgangslausa vinnu, öfugt við aukna áherslu á smart, hraðvirk
og hárnákvæm tæknileg og réttarmeinafræðileg atriði í rannsóknum
mála sem nú tröllríða bandarískum glæpasögum.20 Þetta eykur á
raunsæið og á auðvitað líka sinn þátt í því að gera sögurnar svo hægar
og þunglamalegar sem raun ber vitni. Hinn hægi stíll hefur í för með
sér að tungumálið er laust við allan glamúr. Þetta kemur meðal annars
vel fram í sögum Arnaldar en í grein sinni „Á kálfskinnsfrakka eða
Arnaldur Indriðason og bókmenntahefðin“ bendir Bergljót Kristjáns-
dóttir á hvernig fordómar gagnvart glæpasögunni á Íslandi birtast í
gagnrýni á stíl Arnaldar sem þótti lélegur, þurr og flatur. Bergljót hafnar
þessu alfarið og það þarf ekki annað en að skoða textadæmin hér að
ofan til að sjá hvernig Arnaldur tálgar stílinn markvisst niður, allt til
að skapa andrúmsloft við hæfi. Segja má að stíllinn fylgi mælskulist
Erlendar sjálfs. Sem dæmi má nefna lýsingu snemma í Furðuströndum
en þar hefur Erlendur slegist í för með refaskyttunni sem hann hittir
snemma í bókinni. Sá er afar málglaður og segir Erlendi langar sögur:
Erlendur „vissi ekki hvort bóndinn var að hugsa upphátt og ákvað að
þegja.“21 Þannig velur hann iðulega að þegja frekar en segja eitthvað
bara til að segja eitthvað og það sama á við um stíl sagnanna.
Þessi agaða framsetning er enn í mótun í fyrstu tveimur bókunum
og í Dauðarósum ber nokkuð á löngum einræðum gegn kvótakerfinu
en ádeila á það er eitt af lykilatriðum bókarinnar. Kvótakerfið er eitt af
fáum hreinræktuðum pólitískum málum sem tekin eru fyrir í bókum
Arnaldar en gagnrýni á það kemur aftur fram í Bettý. Frá og með
Mýrinni hefur stíllinn slípast og samfélagsleg ádeila er fléttuð inn á
látlausari hátt. Gott dæmi er Vetrarborgin þar sem umfjöllun, upp-
lýsingum og vangaveltum um stöðu innflytjenda á Íslandi er haganlega
komið á framfæri í litlum dreifðum skömmtum.
Mörg málanna sem tekin eru fyrir í verkunum tengjast eiturlyfjum
og fíkn, oft og iðulega í sambandi við börn Erlendar. Kynferðisleg mis-
notkun og annað ofbeldi kemur víða fram, allt frá Sonum duftsins til
Svörtulofta, með viðkomu í Röddinni. Nauðgun á konum er aðalvið-
fangsefni Myrkár en er einnig mikilvægur þáttur Mýrarinnar, þrátt fyrir
að dregið hafi verið úr þeim hluta í kvikmyndinni.22 Heimilisofbeldi
er meginstefið í Grafarþögn og stéttaskipting og stéttafordómar koma
reglulega við sögu, allt frá Sonum duftsins þar sem tossabekkir eru
mikilvægur þáttur plottsins. Gróðærið er ekki áberandi stef í bókunum,
þó ádeilu á græðgisvæðinguna megi greina hér og þar, en það er ekki