Tímarit Máls og menningar - 01.09.2012, Blaðsíða 109

A l l i r Í s l e n d i n g a r e r u b l á t t á f r a m f r a m k væ m d a g l a ð i r
TMM 2012 · 2 109
Vafalaust sjá þeir Ísland sem einhvers konar fyrirmyndarland, útópíu.
Og líkt og raunin er með slíkar ­píur eru þær oft byggðar á draumsýn sem
vissulega hefur undirstöður í veruleikanum þótt ískaldur veruleikinn sé
oftar enn ekki öllu jarðbundnari.
Þær bækur sem hér verður tæpt á eru fjórar að tölu, þótt sannarlega hafi
fleiri komið út á síðustu misserum. Um er að ræða bækurnar Alles ganz
Isi: Isländische Lebenskunst für Anfänger und Fortgeschrittene (Ekkert mál:
Íslenskur þankagangur/lífsstíll fyrir byrjendur og lengra komna). Höf­
undur: Blaðakonan Alva Gehrmann (1973). Wo Elfen noch helfen: Warum
man Island einfach lieben muss (Þar sem álfar veita ennþá hjálparhönd: Af
hverju maður getur ekki annað en elskað Ísland). Höfundur: Blaðakonan
Andrea Walter (1976). Ein Jahr in Island: Reise in den Alltag (Eitt ár á Íslandi:
ferðast um hvunndaginn). Höfundur: Ljósmyndarinn og blaðakonan Tina
Bauer (1976). Og loks Mein sagenhaftes Island (Sögueyjan mín). Höfundur:
Blaðamaðurinn Henryk M. Broder (1946). Allir hafa þessir höfundar verið
með annan fótinn á Íslandi í gegnum tíðina og skrifað mikið um land og
þjóð.
Þau hafa verið virkir sjálfstætt starfandi blaðamenn um nokkurt skeið og
þekktastur þeirra er Broder. Telst hann meira að segja nokkuð umdeildur
í heimalandinu og hefur oft og tíðum skrifað á óvæginn hátt um gyðinga
(hann er sjálfur gyðingur og má það þess vegna) og araba.
Þessum Íslandsbókum svipar óneitanlega saman og einatt er brugðið upp
áþekkum myndum af Íslendingum auk þess sem sömu íslensku nöfnin eiga
það til að skreyta síður bókanna. Einhver er munurinn þó – skárra væri það
nú – og skal nú lauslega greint frá hverju og einu verki.
Alles ganz Isi: Alva Gehrmann skiptir bók sinni upp í níu kafla: „Sköpun“,
„Fjölskylda“, „Náttúra“, „Vinna“, „Krísur“, „Fegurð“, „Hefð“, „Út á lífið“ og
„Afslöppun“. Í inngangi bókarinnar lýsir hún sér sem skipulagðri manneskju
sem er gjörn á að ramma inn tilveruna í aðgerðalista. Bókarhöfundur er
heillaður af hinum bullandi sköpunarkrafti og vinnugleði allra landmanna,
afslöppuðu viðhorfi allra eyjaskeggja til manna og málefna sem endur­
speglast í „þetta reddast“ hugsanaganginum. Síðan vilja Íslendingar stöðugt
vera að skapa eitthvað nýtt (Gehrmann 2011: 29), og eru afar blátt áfram og
„nýta sérhverja stund. Og það hundrað prósent.“ (Gehrmann 2011: 41).2 Ekki
verður hún vör við neina hjarðdýrahvöt hjá Íslendingum, enda eru þeir að
mati hennar einstaklingssinnaðir víkingar í eðli sínu, einkar uppteknir af
arfleifð sinni, drekka mikið brennivín og eru eftir því skemmtanafúsir. Svo
er eitthvað minnst á álfa.
Mein sagenhaftes Island: Henryk M. Broder hefur síðustu 15 ár verið tíður
gestur á Íslandi og samanstendur þetta verk af greinum sem hann hefur
skrifað um land og þjóð á „tímabilinu 2001 til 2011 [og] fjalla um hvunn­