Tímarit Máls og menningar - 01.09.2012, Blaðsíða 135

TMM 2012 · 2 135
Sigríður Albertsdóttir
„Skáldskapur er
ofsafengin leit að
sannleikanum“
Sigurður Pálsson: Bernskubók.
JPV útgáfa 2011
Leit, angist, framandleiki, útskúfun,
sársauki, ráf og órói eru sterk leiðarstef í
fyrstu ljóðabókum Sigurðar Pálssonar
en eftir því sem bókunum fjölgar verða
fögnuður og fegurð fyrirferðarmeiri.
Angistin og lífsháskinn víkja hægt og
sígandi fyrir óþrjótandi lífsgleði og
æðruleysi. Þar með er ekki sagt að
skáldinu hafi tekist að kremja þær syst­
ur angist og einsemd endanlega undir
hælnum, þær gægjast vissulega fram en
í öðrum litum og af minni ofsa en hjá
ungskáldinu.
Meginþemun í höfundarverki Sigurð­
ar er hins vegar leit og hreyfing. Í ljóða­
bálkinum „Á hringvegi ljóðsins“ úr
ljóðabókinni Ljóð vega menn frá árinu
1980 er lesandi beinlínis hvattur til þess
að skella sér út á ljóðvegina í leit að
orðum og merkingu en orðaleitin felst í
því að ná dýpri og nánari tengingu við
tungumál, umhverfi, náttúru og innsta
kjarna mannlegrar tilveru. Sú eirðar­
lausa leit birtist ótvírætt í Ljóð vega
menn og gengur aftur í öllum ljóðabók­
um Sigurðar í ótal myndum. Í óbirtu
viðtali sem ég tók við Sigurð segir hann
að leitin sé „næstum því eins og sam­
nefnari fyrir lífskraftinn, aflið sem knýr
mann áfram, kemur af stað ferðalagi í
öllum skilningi á hverjum degi. Leit er
spurning, lifandi spurning, knúin áfram
af forvitni og lífsgleði.“
Og leitin heldur áfram í minnisbók­
um Sigurðar Pálssonar, Minnisbók frá
árinu 2007 og Bernskubók sem hér
verður aðallega fjallað um. Þar segir
höfundur í upphafi: „Skáldskapur er að
mínu viti ekki uppspuni, hvað þá lygar,
skáldskapur er ofsafengin leit að sann­
leikanum. Sannleika persóna, sannleika
kringumstæðna, sannleika tungumáls­
ins. Skáld sem standa undir nafni reyna
alltaf að segja sannleikann en stundum
trúir honum enginn.“ (13)
Rétt er það að skáldskapur er ávallt
leit að sannleikanum og í flestum
bókum finna lesendur sinn eigin sann­
leika. Hvort höfundur höndlar sinn eigin
sannleika getur lesandi aldrei vitað en
ljóst má vera að í báðum minnisbókum
sínum reynir höfundur að komast eins
nálægt sannleikanum og mögulegt er.
Báðar bækurnar fjalla um löngu liðinn
tíma og því má leiða að því líkum að
eitthvað kunni að hafa skolast til í minn­
ingunni en bækurnar fjalla ekki síður
um sjálft minnið og minningarnar.
Öll upprifjun á liðnum tíma er skáld­
skapur, fortíðin verður aldrei endur­
sköpuð að fullu. Ég tel þó að Sigurður
haldi sig ansi nærri sannleikanum, því
að hann var sem barn og fram á ung­
lingsár haldinn ástríðufullri skrásetn­
ingaráráttu sem minnir óneitanlega á
frænda hans Þórberg Þórðarson. Þessi
árátta kemur glöggt fram í Bernskubók
en hann skrásetti allt sem hugsast gat;
hélt Veðrabók og Ærbók með alls kyns
upplýsingum og tilraunir hans til þess
að halda Heyskaparannál eitt sumarið
eru óborganlega fyndnar enda fór ann­
D ó m a r u m b æ k u r