Tímarit Máls og menningar - 01.09.2012, Blaðsíða 79

Ú r D a g b ó k u m M a t t h í a s a r
TMM 2012 · 2 79
Ríkisútvarpið sagði frá því í hádeginu að kvikmynd Friðriks Þórs yrði
frumsýnd í dag. Englar alheimsins. Þeir sögðu að hún fjallaði um ungan pilt
sem verður geðveikur. Friðrik Þór var spurður, hvernig mynd þetta væri.
Gamanmynd, sagði hann.
Ég leit í Næturvörð kyrrðarinnar, sögu eftir Bjarna Bjarnason og rakst á þessa
setningu í upphafi: „… hafði ekki spurt þig um rándýr jakkaföt.“ Fór þá að
hugsa um orðin, hvað þau eru persónuleg, hvað þau eru einkaleg; hvað þau
eru ólíkindaleg og raunar óljós, illskiljanleg eða jafnvel óskiljanleg, ef þau
standa í textanum ein sér og án tengsla við önnur orð. Merking orðanna fer
eftir því í hvaða sambandi þau standa við önnur orð, t.a.m. „… hafði ekki
spurt þig um rándýr“. Við getum tekið eins mörg dæmi og við viljum, t.a.m.
er mikill munur á merkingu orðsins að fara í þessum setningum: … ég fer,
…ég fer í hundana. Þannig merkir sögnin að fara í raun og veru ekkert nema
í tengslum við önnur orð.
Samband orða er eins og samband fólks. Ég er ekki sami maður í tengslum
við Hönnu, konu mína, og einhverja konu sem ég afgreiði á Morgunblaðinu,
það er allt annar maður. Það er ekki hægt að skilja okkur, það er ekki hægt
að lesa afstöðu okkar og framkomu nema í tengslum við annað fólk.
Þegar þetta er haft í huga, verða orðin mikilvægari en ella, rétt eins og
við erum misjafnlega mikilvæg og fer þá oft eftir tengslum okkar við annað
fólk, í þeim málsgreinum eða setningum lífsins sem við köllum reynslu eða
upplifun.
Fyrsti nýársdagur aldarinnar hefur aðra merkingu en nýársdagur. Þetta
eru ólíkir nýársdagar, en þó sami nýársdagurinn.
Í nýársávapi forsetans talaði hann um alnetsvegi. Það líkar mér vel. Ávarpið
var almennt, en nokkuð gott. Raunar var umfjöllunin um vísindaframtíðina
heldur lík því sem stendur í nýársleiðara Morgunblaðsins og afstaðan svipuð.
En niðurlagið væmið.
Merkustu tíðindi aldahvarfanna? Án efa afsögn Jeltsíns Rússlandsforseta
og forsetadómur Pútins. Hann er enn lokuð bók. Getur verið að Rússar séu
að koma sér upp einhverjum kjarnorkunapóleon, eins og hann líkist þeim
gamla í útliti, a.m.k. áður en Napóleon fór að fitna. Það kemur í ljós.
Síðasti draumur minn á síðustu öld eða síðasta árþúsundi eða síðasta ári, svo
að maður sé ekki að blanda sér í rifrildið um upphaf nýrrar aldar, fjallaði
um það, að ljón og tígrisdýr voru að glefsa í mig og mér leið heldur báglega
þangað til ég vaknaði og losaði mig við þennan draum, eins og hver önnur
leiðindi eða óþægindi.
En af hverju dreymdi mig þetta?
Hver veit það?