Tímarit Máls og menningar - 01.09.2012, Blaðsíða 140

D ó m a r u m b æ k u r
140 TMM 2012 · 2
Rannsóknir á ævi Gunnars
Gunnarssonar
Nokkrar atrennur hafa verið gerðar að
því að skrifa ævisögu Gunnars Gunn­
arssonar. Í tilefni af sjötugsafmæli
Gunnars árið 1959 kom út bók Svíans
Stellans Arvidsson, sem nefndist ein­
faldlega Gunnar Gunnarsson, en
Arvidsson var einn allra ötulasti stuðn­
ingsmaður Gunnars í gegnum árin og
þýddi nokkur verka hans á sænsku. Árið
1964 gaf Sigurjón Björnsson út hina sál­
greinandi rannsókn sína á Gunnari og
Fjallkirkjunni, eins og áður er getið, og
margt í hugmyndum hans um skáldskap
Gunnars er samhljóða því sem Arvids­
son setti fram í sinni bók. Á það sér­
staklega við túlkun þeirra tveggja á
hinum sálfræðilega drifkrafti á bak við
skriftir Gunnars en Sigurjón útfærir þá
túlkun mun ítarlegar enda sálfræðingur
og starfandi sálgreinir á ritunartíma
bókarinnar. Fyrir sex árum kom út bók
Halldórs Guðmundssonar, Skáldalíf.
Ofvitinn úr Suðursveit og skáldið á
Skriðuklaustri (2006), þar sem spyrtir
voru saman jafnaldrarnir Gunnar
Gunnarsson og Þórbergur Þórðarson og
fjallað um ýmsa þætti úr lífi þeirra og
verkum. Bók Halldórs er að mörgu leyti
afar vel heppnuð og samanburðurinn á
þessum tveimur gagnólíku skáldum
víða bæði fróðlegur og skemmtilegur.
Skáldalíf er þó ekki ævisaga af svipuð­
um toga og bók Halldórs Guðmunds­
sonar um Halldór Laxness, sem hann
sendi frá sér ári áður, og kannski má líta
á hana sem nokkurs konar framhald að
ævisögu Laxness; mynd af helstu mót­
leikurum Halldórs Laxness á hinu
íslenska skáldskaparsviði á fyrri hluta
tuttugustu aldar. Eins og mörgum er
kunnugt vann Sveinn Skorri Höskulds­
son bókmenntaprófessor lengi að rann­
sókn á ævi og verkum Gunnars en entist
ekki aldur til að ljúka því verki. Jón
Yngvi greinir frá því í eftirmála bókar
sinnar að hann hafi haft aðgang að
gagnasafni Sveins Skorra og handritum
og segir það hafa verið sér „mikil stoð
við samningu bókarinnar“ (534). En
hann hnykkir þó á því að bók sín eigi
„lítið sameiginlegt með þeirri ævisögu
sem Sveinn Skorri vann að. Til þess eru
fræðilegar áherslur okkar og áhugamál
of ólík“ (534).
Fræðilegt samhengi
Jón Yngvi skiptir bók sinni niður í níu
kafla og velur hverjum kafla að yfir­
skrift hin mismunandi aðsetur Gunnars
Gunnarssonar á æviferli hans. Þannig
ber fyrsti kaflinn yfirskriftina „Fljóts­
dalur – Vesturárdalur“ og vísar til fæð­
ingarstaðar og bernskustöðva Gunnars
og síðasti kaflinn ber yfirskriftina
„Viðey“ þar sem hann og kona hans eru
grafin. Kaflar tvö til sex bera svo heiti
hinna ýmsu aðsetra Gunnars í Dan­
mörku en í sjöunda og áttunda kafla er
hann kominn aftur til Íslands og dvelur
fyrst á Skriðuklaustri og að lokum á
Dyngjuvegi í Reykjavík. Ævisögu Gunn­
ars rekur Jón Yngvi í réttri tímaröð og
er augljóst að bókin er byggð á margra
ára rannsóknum og gífurlegri heimilda­
vinnu, eins og allar góðar ævisögur. Stíll
Jóns Yngva er blátt áfram og læsilegur
og hvergi flækjast fræðilegar útlistanir
fyrir lesandanum þótt augljóst sé að
höfundurinn er bókmenntafræðimennt­
aður og vel heima í íslenskum og nor­
rænum tuttugustu aldar bókmenntum.
Fræðilegt samhengi er þó vissulega til
staðar í skrifum Jóns Yngva og má nefna
tvennt sem vakti sérstaklega athygli
mína í því samhengi.
Í fyrsta lagi má sjá áhrif kynjafræði í
skrifum Jóns Yngva, hann leggur víða
áherslu á það hvernig metnaður Gunn­
ars Gunnarssonar beinist að því að falla
inn í borgaralegt hlutverk fjölskylduföð­