Tímarit Máls og menningar - 01.06.2016, Síða 9

B r é f S i g u r ð a r N o r d a l s t i l N ö n n u
TMM 2016 · 2 9
uppákomum. Hér má að mestu leyti finna ást hans á Nönnu, og þetta er sá
hluti hans sem knýr hann áfram eins og segl sem knýr áfram bát. Þriðji hluti
hans er hið vitsmunalega yfirsjálf sem sér hlutina ofan frá. Æðsta markmið
þroskans álítur Sigurður, með hliðsjón af skrifum franska húmanistans
Ernest Renan, vera að þróa hið „innsta“ sjálf til að skynja heiminn á nógu
háleitan hátt, að öðlast „glaðbeitta, viðkvæma, íróníska og þó umburðar-
lynda tortryggni“, sem skilur til fulls og umber allt (17/8 1913).
Hugsanamynstrið í þessari sjálfskoðun birtist oftar í síðari bréfum, og hún
virðist liggja til grundvallar ídealískri lífsspeki hans um þetta leyti. Mikil-
vægast er, að hans mati, að þroska í sífellu persónuleika sinn og stefna, að
fyrirmynd Renans, að blæbrigðaríkara sálarlífi og betri dómgreind. Ást hans
til Nönnu á að hjálpa honum að ná þessum markmiðum, líkt og ást hans til
hennar á að hjálpa henni til hins sama. Og Nanna virðist á sömu skoðun.
Að minnsta kosti er ljóst að hún er ekki bara að leita að erótísku ævintýri.
Hún vill – eins og ljóst verður af bæði dagbókunum og bréfum Sigurðar
– þroskast vitsmunalega með því að yfirgefa Teodor og vera með Sigurði í
Kaupmannahöfn. Hún vill líka – eins og brátt kemur í ljós – læra íslensku og
byrja nýtt líf sem vinnandi kona, þýðandi og kennari.
Í október ferðast hún til Kaupmannahafnar og dvelur hjá honum í nokkra
daga. Þegar hún snýr aftur heim fylgir Sigurður henni á lestarstöðina í
Helsingborg og veifar henni í kveðjuskyni við lestina, enda hafa þau sam-
mælst um að hittast aftur síðar (28/10 1913). Um kveðjustundina yrkir
Sigurður prósaljóð á dönsku sem hann skrifar inn í eintak af Pétri Gaut og
sendir henni til Västerås. Ljóðið hljóðar þannig:
Lest sem líður burt: hönd sem veifar létt, út til nýrra ævintýra og útsýnis, birtu og
frelsis! Hneigðu þig hraðar fram á hála teinana, dökka slanga!
Lest sem líður burt: mynd örlaganna sjálfra, kraftur sem flytur manneskjuna mis-
kunnarlaust áfram til gleði eða sorgar. Þú getur stokkið frá borði, það er frelsun
dauðans, en stýrt honum – aldrei!
Lest sem líður burt: tvær hendur sem veifa þunglega og fjarlægjast hvor aðra,
þúsund þræðir sem eru rifnir harkalega í sundur, ískaldur járnhringur sem herpist
um hjartað.
Lest sem líður burt: linditré sem laufgast eða rós sem visnar, barn sem fæðist eða
sól sem hnígur, elskendur sem mætast eða skilja fyrir lífstíð, gömul saga en ávallt ný.1
Þrátt fyrir næstum yfirþyrmandi ástina milli Sigurðar og Nönnu sýndi það
sig fljótt að sambandið var fullt af vandamálum og ljóðið er þess vegna bæði
vitnisburður um ljúfar vonir og ugg fyrir framtíðinni. Fyrsta vandamálið var
að Sigurður gat ekki séð fyrir þeim báðum sem ungur fræðimaður sem ekki
var búinn að koma undir sig fótunum. Um haustið, þegar Nanna ákvað að
yfirgefa Teodor og leita á vit ástarinnar í Kaupmannahöfn, hafði hún fyrst
hvatt eiginmann sinn til að „hugsa um hamingju sjálfs sín og til dæmis að
giftast Rut, sem honum þótti svo vænt um. […] En S. þorði ekki að halda mér.
Hann sendi mig til baka. Jafnvel ég sjálf skildi hversu vonlaus staðan var. En