Tímarit Máls og menningar - 01.06.2016, Page 51

A l þ ý ð u h r e y f i n g a r , ú t ó p í u r o g t á l s ý n t í ð a r a n d a n s
TMM 2016 · 2 51
Þeir sem kjósa smáríkjalausn vilja verjast glundroðanum og óvissri fram-
tíð með því að loka landamærum, stjórna efnahagsmálum sínum sjálf og
forðast framandi fólk. Þeir óttast hnattvædda framtíð, vilja snúa af leið. Þeim
finnst of margt vera á hverfanda hveli. Fullveldi og ídentítet eru baráttuorð
þeirra, hugtök sem vísa til fortíðar, gamalla siða, eigin trúarbragða, menn-
ingar sem er, en verður ekki – til veraldar sem var, en er ekki. Hver og ein
þjóð otar sínum tota.
Ef við viljum finna pólitíska fulltrúa þessara hópa þá má nefna Donald
Trump, Marine le Pen þá frönsku, Pútín, Erdógan hinn tyrkneska og Orban
þann ungverska.
Þeir sem aðhyllast Evrópulausn líta hins vegar svo á að hnattvæðingin sé
staðreynd, og ekki verði snúið til baka. Hún hafi kosti en hún varpi jafnframt
stórum skuggum. Sameiginlega megi draga úr neikvæðum áhrifum hennar
og nýta sér kosti hennar. Ef hver og ein þjóð otar sínum litla tota, verði það
vonlítið.
Víggirt eða lokuð landamæri, ógagnsæ valdsmannleg stjórnkerfi og
gagnrýnislaus samfélög dragi úr samkeppnishæfni og áræðni. Það geri nei-
kvæðar afleiðingar hnattvæðingarinnar verri. Þeir vilja að glímt verði við
vandamálin innan stofnana Evrópusambandsins og leyst sameiginlega af
meðlimaríkjum þess.
Áhangendur Evrópulausnarinnar segja að hnattvædd framtíð sé óhugs-
andi án þess að deila með öðrum; vinnu, velmegun, siðum, menningu,
trúar brögðum og einnig að hluta – fullveldi. Þeir tala fyrir opnum landa-
mærum, hreyfanleika milli atvinnusvæða, frjálsum og opnum viðskiptum
og hnatt rænum samfélagsbreytingum innan laga og reglna réttarríkis, lýð-
ræðis og mannréttinda.
Sé einhver einn stjórnmálamaður fulltrúi þessara sjónarmiða, þá er það
Angela Merkel.
Sú lausn að taka heildstætt á vanda nútímans á erfitt uppdráttar um þessar
mundir, því hún skírskotar til hins óþekkta, vill byggja upp nýtt og nokkuð
framandi heimili. Það gengur skrykkjótt og flækjustigin eru mörg. Gamla
lausnin er hins vegar þekkt, vafningarnir færri.
Þessi átök milli fortíðar og framtíðar skapa mikinn glundroða, já fjand-
skap nú um sinn. Í því róti þrífast hálf fasískir og pópúlískir flokkar og
hreyfingar, sem aldrei fyrr, því þar gilda fullyrðingar og einfaldar skýringar
meir en flókin greining.
Lýðskrum og pópúlismi skjóta ekki hvað síst rótum þar sem jafnaðar-
flokkar hafa vanrækt tilfinningaræturnar og ná ekki eyrum almenn-
ings. Stærsti hluti áhangenda pópúlískra flokka er óöruggur og hræddur
almúginn, hræddur við óvissuna. Mörg úr þeirra hópum líta vonaraugum
til svokallaðra sterkra leiðtoga, og virðast reiðubúin til að fallast á að dregið
verði úr lýðréttindum og frelsi til að tryggja öryggi gegn því óþekkta.
Það vekur athygli að evrópskir jafnaðarmenn hafa flestir skipað sér á bekk