Tímarit Máls og menningar - 01.06.2016, Page 101

Þ r a u t r e y n d u r n ý g r æ ð i n g u r
TMM 2016 · 2 101
sinni, Man eg þig löngum (1949).25 Í því sambandi má nefna að ungi granni
maðurinn með gleraugun er í útliti grunsamlega áþekkur Elíasi sjálfum.
„Heldurðu, að ég hafi aldrei átt móður?“
Árið 1944 hætti Elías Mar í námi í Kennaraskólanum án þess að ljúka prófi.
Blaðamennska, þýðingar og prófarkalestur urðu helsta lífviðurværi hans
næstu ár og áratugi. Hvað rithöfundarferil hans snertir urðu athyglisverð
kaflaskil í maímánuði 1944 þegar hann vann vikulega ritgerðasamkeppni
sem Þjóðviljinn stóð fyrir undir yfirskriftinni „Úr lífi alþýðu“. Ritgerð
Elíasar bar titilinn „Einn dagur hjá Steindóri“ og lýsti dæmigerðum vinnu-
degi hans við afgreiðslu og símavörslu á Bifreiðastöð Steindórs nokkrum
misserum fyrr. Þetta er fjörleg og lifandi frásögn, sannfærandi svipmynd úr
Reykjavíkurlífinu sem vísar, rétt eins og smásagan „Einn“, fram til skáld-
sagna Elíasar. Einn hluti ritgerðarinnar lýsir samskiptum hans við banda-
ríska setuliðið en þar er líka tekinn upp þráðurinn frá „Hamingjuóði ungrar
Reykjavíkurstúlku“ og Börnunum á mölinni og fjallað um Ástandið.26
Fyrir framan Ingólfs Apótek stendur álitlegur hópur af negrum í nærskornum
sjóliðafatnaði með hvít pottlok á hausnum. Ósjálfrátt er þessháttar mönnum veitt
eftirtekt, þegar þeir sjást á Íslandi.
„Líklega er þetta úrvalsliðið, sem á að vernda okkur“, hugsum við og lítum virð-
ingaraugum til hinna blökku náunga. En þeim virðist vera sama um augnaráð fólksins
á Íslandi. – Þeir standa með hendurnar í vösunum og æpa og hlæja (það er víst þeirra
tungumál) og það gljáir á svarta og hrukkótta húð þeirra í norrænum sumarhitanum.
Svo koma tveir þeirra gangandi í áttina til bifreiðastöðvarinnar. – Fleiri fylgja þeim
eftir. – Og þegar þeir fyrstu eru komnir á þröskuldinn, er allur hópurinn kominn í
kjölfar þeirra.
Fyrirliðarnir koma að afgreiðsluborðinu með samskonar svip og þeir væru að spyrja
eftir einhverri vefnaðarvöru, og spyrja:
„Can we get some girls?“
Við neitum því mjög ákveðið, án nokkurs hroka þó, – því við Íslendingar erum
vanir því, að vera frekar almennilegir við gesti okkar.
„No girls?“ spyrja aumingja mennirnir alveg grallaralausir, og snúa sér því næst til
félaga sinna, sem bíða fyrir utan, og segja þeim árangurinn. „No girls?“ kveður við í
háværum negrunum og þeir líta hver á annan. Svo horfa þeir til okkar tortryggnum
augum. Þeir halda að við tímum ekki að láta þeim stúlkurnar í té, þótt við hefðum
nóg af þeim á lager, – bara af því að þeir væru svartir. En við erum mjög sannfærandi
á svip og hristum höfuðið, og þetta verður til þess, að hópurinn hverfur á brott, leti-
legur og ótrúlega hljóður.
Líklega hefur þetta verið miður jákvæð landkynning af okkar hálfu, eftir sjónarmiði
þeirra blökku.
En það eru fleiri en svartir menn, sem spyrja eftir „girls“. Fyrstu dagana eftir að nýja
setuliðið stígur hér á land, eru fyrirspurnir eftir „girls“ jafnt frá hvítum sem svörtum
mönnum. Jafnt í símanum sem við afgreiðsluborðið. –
En sleppum því.27