Tímarit Máls og menningar - 01.06.2016, Page 133

Á d r e p u r
TMM 2016 · 2 133
Að sjálfsögðu hlýtur að myndast
tómarúm sem í besta falli er dapurlegt
og átakanlegt en í versta falli hættulegt.
Er ekki hægt að sturlast af því að til-
heyra ekki? Af því að vera fastur í
limbói í daglegu lífi, án tengingar við
sögulega framvindu samfélagsins? Í stað
þess að segja söguna af því hvernig hann
aðlagaðist og varð Íslendingur segir inn-
flytjandinn söguna af því hvernig
honum var haldið utan kjarnans í
íslensku samfélagi.
Í útlegð innan samfélagsins.
Í söguleysi.
Tilvísanir
1 Douglas Coupland, Polaroids From The
Dead, bls. 179–180. Þýðingin er mín. Það
var nokkrum vandkvæðum bundið að þýða
meginorðið í pælingunni, nefnilega orðið
„de-narrated“, en með svolitlum snúning-
um var hægt að láta þýðinguna „sögulaus“
duga til. Í umræddum texta er Coupland að
fjalla um söguleysið sem myndaðist í þeim
draumalendum á vesturströnd Banda-
ríkjanna þar sem hinir ríkustu og frægustu
hafa lifað og dáið, t.d. O.J. Simpson,
einkum Brentwood–hverfinu í Kaliforníu.
2 Heimild: https://www.velferdarraduneyti.
is/frettir-vel/nr/34101
3 Leikverkið Illska eftir leikhópinn Óskabörn
ógæfunnar var sýnt í Borgarleikhúsinu
árið 2016 við góðar undirtektir, en verkið
er byggt á samnefndri skáldsögu Eiríks
Arnar Norðdahl. Ein af þremur aðalper-
sónum leikverksins er Agnes Lukauskaite,
barn litháískra foreldra en fædd á Íslandi
og búsett í Kópavoginum, og líklega er hún
fyrsta alvöru kvenhetjan í íslenskum bók-
menntum og listum sem er af erlendu bergi
brotin.
4 Orð hælisleitandans Ghulems. Ragna
Sigurðardóttir, Vinkonur, bls. 212. Forlagið,
2016.
5 Ragna Sigurðardóttir, Vinkonur, bls. 51.
Forlagið, 2016. Leturbreyting er mín.
Einar Már Jónsson
Endurtekningin
(Fimm tilbrigði við stef eftir Karl
Marx)
Upphafsorð bókarinnar sem Karl Marx
skrifaði um stjórnlagarof Napóleons
þriðja, 2. desember 1851, „Átjándi
brumaire Louis Bonapartes“, eru sem
fleygt er orðið á þessa leið:
„Hegel segir einhvers staðar að sérhver
heimssögulegur atburður gerist tvisvar.
Hann gleymdi að bæta því við, að í fyrra
skiptið sé hann stórbrotinn harmleikur, í
síðara skiptið nöturlegur farsi.“
Óvíst er að hægt sé að finna margar
aðrar setningar í samanlögðum verkum
Karls Marx sem jafn oft hefur verið
vitnað í, en oftast hafa menn þó látið
nægja að taka þau beint upp og heim-
færa þau upp á einhverja atburði eða
persónur samtímans, reyndar með mis-
jöfnum árangri. Það hefur hins vegar
farið fram hjá mönnum að við þetta stef
hafa verið gerð ýmisleg tilbrigði sem
fylgja þeim lögmálum tilbrigðalistarinn-
ar að draga sitthvað fram sem sjálft stef-
ið býr yfir án þess að það hafi öðrum
verið ljóst.
Fyrsta tilbrigðið semur Marx sjálfur í
þeim línum sem koma beint á eftir stef-
inu; hann fer þar í mannjöfnuð milli
Napóleons mikla og frænda hans, sem
síðar fékk auknefnið „Napóleon litli“, og
má þar heyra tónhugsunina en með ein-
földu útflúri: annars vegar sér Marx
„litla undirliðsforingjann“ – gælunafn
sem aðdáendur keisarans gáfu honum –
með vaska sveit herkænna marskálka
sér við hlið, en hins vegar „lögguna frá
London“ – skammaryrði sem vísar til
gruggugs tíma í æviferli frændans –
með skuldum vafinn rumpulýð í eftir-