Tímarit Máls og menningar - 01.06.2016, Síða 136

Á d r e p u r
136 TMM 2016 · 2
Þriðja tilbrigðið sem hér verður leikið
er einnig ásetnings-endurtekning eins
og frekast verður á kosið og læðast nú
fleiri og flóknari nótur inn í lagboðann.
Frá henni segir í sögunni „Sankt Petri-
Schnee“ eftir Leo Perutz, sem út kom
árið 1933. Þar er fjallað um mann,
greinilega í samtímanum, Freiherr von
Malchin að nafni, sem álítur að eina
lausnin á þeim vanda sem steðji að
Þjóðverjum sé sú að endurreisa Hið
heilaga rómverska keisaradæmi miðalda
eins og það var í allri sinni dýrð á
dögum Friðriks annars. Hann hefur
fundið keisaraefni, og er það enginn
annar en beinn afkomandi þessa sögu-
fræga keisara sem á sínum tíma var
kallaður „stupor mundi“, semsé undur
veraldar. Hann er ungur að árum, en
eigi að síður öllum hæfileikum búinn og
auk þess nauðalíkur forföður sínum eins
og hann hann birtist í myndastyttum.
Von Malchin veitir honum hina bestu
menntun til að búa hann undir keisara-
dóminn, en hann gerir sér grein fyrir
því að eitthvað vantar: hvernig geta
menn borið virðingu fyrir kórónu,
veldis sprota, gullepli og öðrum keisara-
legum táknum á okkar efa- og efnis-
hyggjutímum? Svarið er í hans huga: ef
þeir endurheimta guðstrú fyrri alda.
Hann fer nú að kanna rit heimspekinga
og guðfræðinga frá fornum tímum, eftir
Dionysos Areopagita og fleiri slíka, og
finnur þar frásagnir af einhverri töfra-
jurt sem komi mönnum í beint samband
við guðdóminn. Frekari rannsóknir
leiða í ljós að þessi jurt var sníkjusvepp-
ur á korni sem áður fyrr var nefndur
„Sanktipétursmjöll“ en er nú að mestu
horfinn. Honum tekst að kortleggja
útbreiðslu sveppsins á hinum ýmsu
tímum miðalda og þá blasir við að þessi
útbreiðsla og hinar voldugu trúarhreyf-
ingar falla jafnan saman bæði í tíma og
rúmi. Þá er ekki annað eftir en reyna að
framleiða hið virka efni sveppsins til að
endurreisa guðstrú á vesturlöndum, og
það tekst að lokum með aðstoð efna-
fræðings, ungrar konu, ástmeyjar bar-
ónsins og fleiri.
Svo rennur upp hinn stóri dagur, von
Malchin efnir til mikillar hátíðar í kast-
alanum fyrir alla íbúa síns barónsdæm-
is, og ber þar fram hinar glæsilegustu
veitingar, þar á meðal tvo brennivíns-
snapsa á mann. En áður hefur hann
laumað trixinu úr mjöllinni í glösin. Og
þá er ekki annað eftir en bíða eftir hinni
miklu trúarhreyfingu sem hlýtur að rísa
og muni lyfta Friðrik þriðja upp í keis-
arahásæti með kórónu, veldissprota og
gullepli, leiðtoga hins endurborna Heil-
aga rómverska keisaradæmis. Von Mal-
chin bíður átekta í höllinni, brátt er
farið að hringja kirkjuklukkum af eld-
móð og frá þorpinu heyrist hávaði eins
og mikill manngrúi sé þar að safnast
saman. Svo færist hópurinn nær, og það
heyrist bergmál af fjöldasöng.
„Þetta eru Maríuvísur,“ segir barón-
inn. En þetta eru ekki Maríuvísur.
Þetta er Nallinn.
Og það skiptir engum togum, múgur-
inn ryðst inn í kastalann, og í farar-
broddi er efnafræðingurinn sem hafði
innbyrt sína eigin uppfinningu. Hún
ávarpar baróninn í nafni „byltingarráðs
verkamanna og bænda“ í þorpinu sem
nú ætlar að taka völdin, hengja alla kúg-
ara alþýðunnar og byrja á baróninum og
prestinum.
Því nú eru komnir nýir tímar, eins og
sögumaður ályktar, það sem hratt af
stað miklum trúarhreyfingum á mið-
öldum með samhljómi klukkna og Mar-
íuvísum verður nú á tuttugustu öld
undirrótin að sósíalískri byltingu undir
hljómi Nallans. Þessi endurtekning var
sem sé með talsvert öðrum hætti en for-
sprakki hennar ætlaðist til, einhvers
konar örlagagletta.