Tímarit Máls og menningar - 01.05.2004, Blaðsíða 123

Leiklist
Með mér á sýninguna fór reyndar góð vinkona sem vinnur á bókasafni og
skemmti sér sennilega enn betur en ég yfir ádeilunni á kollega sína.
Texti Þorvaldar er snilldarlega ísmeygilegur um leið og hann er mjög fyndinn
og hryllingsáhrifin ná því að verða meira en bara skopleg, bæði fyrir sakir frá-
bærlega fínstilltrar túlkunar leikaranna og vel hannaðrar og lýstrar leikmyndar,
þar sem húsgögn og hillur færast á dularfullan hátt til og óraunveruleikatilfinn-
ingin eykst jafnt og þétt. Þessu verki tekst því að verða annað og meira en bara
fyndin skissa - ónotakenndin sem læðist að áhorfandanum er raunveruleg og
áþreifanleg. Sem tæki til að sýna okkur áður þekktar kringumstæður í nýju ljósi
er hryllingssagan vandmeðfarið en skilvirkt stílvopn, og bæði Þorvaldur og
Stefán Jónsson leikstjóri hafa það fullkomlega á valdi sínu.
Áratugaskaup?
Ekki einasta eru allir þrír höfundar Höfundarsmiðju Borgarleikhússins karlmenn
heldur er viðamesta sýning Þjóðleikhússins í ár sviðsett og samin af karl-
mönnum. Leikgerð Baltasars Kormáks á skáldsöguskrímsli Hallgríms Helga-
sonar, Þetta er allt að koma, er af allt öðrum toga en tvö áðurnefnd verk að um-
gjörð, stærð og efni. Eins og Baltasar hefur áður gert með verk Hallgríms, þegar
hann kvikmyndaði 101 Reykjavík, tekst honum prýðilega að draga veigamestu,
skemmtilegustu og skörpustu drættina upp úr geysilega orðmörgum og mann-
mörgum texta Hallgríms svo að heildarmyndin verður furðulega skýr; að því
leyti má teljast þrekvirki að sýningin skuli haldast jafn vel á floti og raun ber
vitni. Hitt held ég að hljóti að vera - og merkti það á sumum áhorfenda á
sýningunni - að fyrir þeim sem ekki hafa lesið bókina verði sýningin dálítið
undarleg samsuða. Sem er kannski óhjákvæmilegt.
Hver sá íslendingur sem einhvern tíma hefur lent í því að teljast “ungur og
efnilegur” ætti að geta fundið til nokkurrar samkenndar með Ragnheiði Birnu -
og þar sem þessi skilgreining hefur oft verið notuð ansi frjálslega ætti það að eiga
við um sjötíu prósent þjóðarinnar, lauslega áætlað. Smáþjóðin ísland hefur alla
tíð verið þjökuð af þeirri minnimáttarkennd sem birtist í því að við eigum öll að
meika'ða. Það er sá kompleks sem Hallgrímur tekur sér til handargagns í háðs-
ádeilu sinni, auk þess sem sagan er stórfyndin lýsing á íslensku samfélagi á til-
teknu tímabili. Þessa períódutilfmningu nýtir búningahönnuður sér til hins
ýtrasta og Helgu I. Stefánsdóttur tekst frábærlega að klæða leikarana í ferming-
ardress sjöunda áratugarins, sólarlandaskrúða fýrstu útrásarinnar til Spánar-
stranda, hippatísku áttunda áratugarins og herðapúða þess níunda. Sumt af
þessum klæðnaði myndi reyndar ekki eiga illa heima í tískubúðum á Laugaveg-
inum þessa dagana - og sum húsgögnin sem vöktu hjá manni nostalgíuhroll í
loðfóðraðri stílíseringu innan í leikmynd Grétars Reynissonar eru að verða
tískuvara á heimilum landsmanna á ný.
Það eru reyndar þessi myndrænu áhrif sem verða sterkust allra þegar sýningin
er skoðuð sem heild. Leikmyndin er líklega ein sú snjallasta sem ég hef séð á leik-
sviði fyrr eða síðar: loðfóðraður og djúpur risavaxinn kassi, eins konar töfra-
TMM 2004 • 2
121