Tímarit Máls og menningar - 01.09.2005, Page 8

Moldin syngur ekki alltaf
bunkanum. Nú yrði hægt að sjá hvernig Ragnheiður kenndi Guðmundi skáldskap-
arfræðin og þjálfaði hann upp í það skáld sem hann varð. Tók hún kvæðin hvert
fyrir sig og lýsti kosti og lesti á þeim? Eða setti hún honum almennar reglur?
Ragnheiður gerði hvorugt. Hún tók við öllum kvæðum sem hann orti um
margra ára skeið og varðveitti þau eins og sjáöldur augna sinna, hún þakkaði hon-
um innilega fyrir hverja sendingu en gerði engar athugasemdir við stök ljóð. Þess í
stað hældi hún honum, vegsamaði ljóðin hans af einlægni og byggði hann þannig
upp - enda var það ekki síst sjálfstraust sem hann skorti eins og vel kemur fram í
bréfum hans hér á eftir. Sjálf var hún skáld gott og viðbrögð hennar eru á fögru og
lifandi máli. Ekki er að efa að þau unnu hvort öðru innilega en þau gæta þess ævin-
lega að kalla hvort annað bróður og systur til að slá á hita tilfinninganna. Eftirfar-
andi bréfbútur er dæmigerður fyrir umsagnir hennar um sendingar frá honum:
Gvendur, þú veist mér þykir vænt um þig, en veistu að ég elska ljóðin þín og að
þau eru það eina sem fullnægir mér, af því að ég elska þau ekki í sársauka eins og
aðra fegurð, þá fegurð sem ég finn að ég er útrekin frá eða hef aldrei átt hlutdeild
í. Ég elska þau eins og sál af minni sál, líf af mínu lífi. Þú skilur mig ekki. Ég veit
að þú ert þúsund sinnum meira skáld en ég hefði nokkurntíma getað orðið. En
þó finnst mér það vera mínir draumar sem þú hefur íklætt lifandi fegurð, fegurð
sem ég finn að ég skil og á eitthvað skylt við.
Það er ekki erfitt að ímynda sér fögnuð ungs manns við að fá slíka umsögn frá
manneskju sem hann dáir umfram aðrar.
Bréfaskipti Guðmundar og Ragnheiðar eru viðameiri en svo að þau verði birt í
tímariti í heild. Hér verður valinn einn kafli úr þeim, sá síðasti reyndar (fyrir utan
eitt bréf frá hvoru árið 1964), sem hefur líka almennara gildi en aðrir.
Á Hvítárbakka var rekinn skóli og þangað réðst til kennslu árið 1927 ungur bók-
menntafræðingur sem síðar varð atkvæðamikill bókaútgefandi, Kristinn E. Andr-
ésson. Þeim Ragnheiði varð vel til vina og í bréfi frá því í febrúar 1929 játar hún að
hafa sýnt Kristni kvæði Guðmundar. Hún var mjög áfram um það á þessum tíma
að Guðmundur hætti búskap og léti reyna á hæfileika sína, og eins og kemur fram í
bréfunum var einn liður í þeirri tilraun hennar að sýna Kristni ljóðin. Guðmundur
brást reiður við, kannski ekki síst af afbrýðisemi út í vinskap Ragnheiðar og Krist-
ins, og næstu ár fara á milli þeirra bréf sem oft eru full af sárindum og togstreitu.
Hann langar til að ljóðin verði birt en vill það þó ekki - hún biðst afsökunar á að
hafa sent þau frá sér en sér þó ekki eftir neinu ... eða eins og hún orðar það: „það
er ljóta syndin sem maður óskar ekki eftir að drýgja aftur.“ Þessi bréfaskipti fara
hér á eftir en sleppt er úr bréfunum þar sem fjallað er um önnur efni. Eins og les-
endur verða varir við hafa bréfritarar stundum hist og talast við augliti til auglitis,
einhver bréf kunna að vera týnd og stundum virðist röðin svolítið skrýtin, en kjarn-
inn í því sem fer hér á eftir er skýr. Sigrún og Sigríður sem Ragnheiður nefnir í
bréfi eru systur hennar. Ljóðið sem Guðmundur vitnar í 29. sept. 1936 heitir „Þar
uxu tvö tré“ og birtist í Kyssti mig sól síðar það ár
Silja Aðalsteinsdóttir
6
TMM 2005 • 3