Tímarit Máls og menningar - 01.09.2005, Side 114

Bókmenntir
netinu en trúir samt á hreina og óspjallaða náttúrufegurð í líki Anní, stendur
fyrir botnlausa einstaklingshyggju í hegðun og hugsun en viðurkennir síðan
að það leiðir til tilfinningadoða og leiða gagnvart sjálfum sér en þó sérstaklega
gagnvart öðru fólki. Persóna sem er svona mikið eitt en um leið andstæða þess
verður fyrst og fremst mótsagnakennd og lost, og að hún skuli vera það í því
samhengi sem bókin býður uppá verður vitanlega staðhæfing um nútímann af
hálfu höfundar.
IV.
Niðurstöður bókarinnar eru fyrst og fremst þrjár. f fyrsta lagi má nefna að til-
vistarspurningarstefið endar í hefðbundnum trúlausum exístensíalisma.
... ég trúi því, að maður sé meistari sinnar tilvistar. Ekki þannig að hann geti
ráðið öllu sem gerist í kringum hann, en hann ræður því hvernig hann bregst
við heiminum. Við finnum vísvitandi til. Það er gott og blessað, en við neyð-
umst til að viðurkenna að við berum ábyrgð á eigin tilfinningum, og hætta svo
að beita þeim gegn öðru fólki, eða til að skjóta okkur undan ábyrgð. (258)
Líkt og Hugsjónadruslan í heild kallast helst á við verk eins og Flökurleikann
eftir Sartre, þá er þessi heimspekijátning í lok bókarinnar í fullkomnum sam-
hljómi við verkið Tilvistarstefnan er mannúðarstefna eftir sama höfund.
í öðru lagi er niðurstaða bókarinnar íhaldssemi. Það sem er best skrifað í
Hugsjónadruslunni er þátíðarfrásögn sögumanns, þar sem nýliðnir atburðir
eru rifjaðir upp og sagt er frá með sem allra hefðbundnustum hætti. Þar eru
lýsingarnar bestar, hvort sem um er að ræða fólk, umhverfi eða hluti. Gildin
sem verða ofaná í sögunni eru líka hefðbundin: maður á að halda sig við einn
aðila í ástarmálum, og maður á að velja konu sem er jákvæð, hlý, móðurleg,
náttúruleg, á góða foreldra og er dugleg og metnaðargjörn í hefðbundnu námi.
Þessi sigur hins íhaldssama og hefðbundna bakvið fjaðrafok sögunnar er það
sem kemur lesandanum mest á óvart.
I þriðja lagi er niðurstaðan sú að við erum lost eins og andhemmingwaysleg
myndin af aðalsöguhetjunni í lokin gefur til kynna. Þrándur liggur í útlensku
sjúkrarúmi, haldinn svo að segja útdauðum sjúkdómi með færeyskri kærustu
sem hann þekkir svotil ekki neitt og er fyrirfram leiður á. Þessi aumkunar-
verða lokamynd af nútímamanninum er í fullkomnu samræmi við heildar-
hugsun bókarinnar.
Við þessar aðstæður verður spurningin „Eruð þér Færeyingurý kannski
dýpri en ætla mætti. Færeyska náttúrugyðjan Anní stendur fyrir forna visku,
óspillta náttúru. Inntak spurningarinnar verður því: Erum við íslendingar
náttúrumanngerðir fremur en stórborgarmanngerðir eins og Maggie sem hef-
ur verið hafnað eftir blóðiblandna skammarræðu. Svar Hugsjónadruslunnar
við tilvistarspurningu nútímaíslendingsins er klárlega:
„Já, við erum Færeyingar!"
112
TMM 2005 • 3