Tímarit Máls og menningar - 01.09.2005, Page 118

Bókmenntir
atburðafléttu sem þó mætti að ósekju vera flóknari. Arnaldur vísar iðulega í
Kleifarvatni, eins og oft áður, inn í bókmenntagreinina sjálfa, t.d. þegar hann
lætur vatnafræðinginn Sunnu hugsa um eitthvað sem hún hafði lesið í glæpa-
sögu: „Svo mundi hún að einhver hafði sagt henni að það væri ekkert að marka
það sem maður les í glæpasögum.“ (10) Kannski er þó meira að „marka" það
sem maður les í glæpasögum Arnaldar en ýmsum öðrum sögum, a.m.k. ef
maður vill skoða íslenskt samfélag og hugmyndafræði, og Kleifarvatn er í raun
ekki síður söguleg skáldsaga en glæpasaga. Enn og aftur eru það þó snarpur
stíllinn og persónurnar sem halda uppi sögunni; lesandi getur ekki annað
en haft áhuga á örlögum þeirra Erlendar, Sigurðar Óla og Elínborgar, þriggja
ólíkra Islendinga með ólík viðhorf til samfélagsins og sögunnar.
Helgi Skúli Kjartansson
Bráðþroska menningarviti
Kristján Jóhann Jónsson: Kall tímans. Um rannsóknir Gríms Thomsen áfrönskum og
enskum bókmenntum. Bókmenntafræðistofnun Háskóla íslands (Studia islandica /
Islensk fræði, 58. hefti), Reykjavík 2004.
Grímur Thomsen (1820-1896) varð löndum sínum minnisstæður sem „gamli
Grímur“ á Bessastöðum, karlinn sem sigldi inn í íslandssöguna nærri fimm-
tugur eftir embættisferil í Danmörku, gerðist um sinn tilþrifamikill í stjórn-
málum, gaf út ljóðabók sextugur og orti jafnt og þétt eftir það. Fyrri helming-
urinn af ævi Gríms vakti helst áhuga vegna þeirrar frjóu elli sem á eftir kom.
Misjafnlega hafði kveðskapur hans þó verið metinn af samtímamönnum,
miklu betur þegar frá leið, en aldrei til jafns við ljóð ástsælustu þjóðskáldanna.
Mikið varð ég gáttaður þegar ég hitti í útlöndum fræðikonu, unga (eins og ég
var þá líka) og lærða og mætavel að sér um íslenskar bókmenntir, sem fannst að
af íslenskri rómantík væru það auðvitað ljóð Gríms sem ein gætu talist athygl-
isverð á evrópskan mælikvarða. Og átti þá einkum við það litla sem Grímur
orti fyrir fimmtugt.
Kristján Jóhann Jónsson hafði ungur lært að meta „gamla Grím“ (bls. 11 -
svona vísanir eiga hér og framvegis við Kall tímans), en í meistararitgerð sinni
í bókmenntum, sem hér er komin út á bók, kýs hann að nálgast Grím Thomsen
úr alveg gagnstæðri átt. Ekki sem skáld heldur fræðimann: bókmenntafræðing
fullan af metnaði og sjálfstrausti. Og ekki gamlan heldur alveg ótrúlega ungan:
25 ára þegar rannsókninni sleppir. Til þess tíma - á „bestu árum ævi sinnar“
að mati Kristjáns (bls. 21) - hafði Grímur gefið út þau þrjú fræðirit sem hér eru
gerð að rannsóknarefni. Fyrst er það svar við samkeppnisspurningu Hafnarhá-
skóla um franskar bókmenntir, sem Grímur fékk önnur verðlaun fyrir 1841.
116
TMM 2005 • 3