Náttúrufræðingurinn - 2019, Qupperneq 31

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
103
(kynþroskastig 3–5) en sumargotssíld ef
síld var á hvíldarstigi (stigi 8) eða hafði
hrygnt nýlega (stig 7; fáeinir fiskar).
Þetta er sama skilgreining stofna og
notuð var áður.10 Vegna svæðatakmark-
ana sem nefndar eru að ofan er hægt að
gera ráð fyrir því að öll vorgotssíld í sýn-
unum tilheyri íslensku vorgotssíldinni
en ekki hinni norsk-íslensku.
Greiningar á gögnunum byggðust á
samanburði og skoðun á breytingum á
hlutfalli vorgotssíldar eftir árum með
tilliti til lengdar fisksins og aldurs, þar
sem árgöngum var fylgt eftir. Eftir hrun
vorgotssíldarstofnsins og lok beinna
veiða var mat á fjölda eftir aldri í stofn-
inum reiknað út frá metnu hlutfalli vor-
gotssíldar í sumargotssíldarstofninum.15
Byggt var á stofnmati fyrir sumargots-
síld og fjöldi vorgotssílda í hverjum
árgangi metinn með því að margfalda
hlutfall vorgotssílda og fjölda sum-
argotssílda í hverjum árgangi stofn-
matsins fyrir hvert ár. Tölur um fjölda
eftir aldri, meðalþyngd eftir aldri og
stærð hrygningarstofns (2. mynd) eru
fengnar með sama hætti og hjá Guð-
mundi J. Óskarssyni & Taggart18 þar
sem aldursaflagreining (VPAa) frá 1992
(Gunnar Stefánsson & Jakob Jakobs-
son, Hafrannsóknastofnun, óbirt gögn)
gaf stofnstærðartölur fyrir 1962–1981,
VPA-greining frá 200619 gaf tölur fyrir
1982–86 og VPA-greining frá 201715 fyrir
1987–2016. Niðurstöður um samanburð
þessara VPA-greininga fyrir ár sem
sköruðust sýndu óverulegan mun,18 og
réttlætti það þessa aðferðafræði.
NIÐURSTÖÐUR
Gögn frá aflasýnum og rannsóknar-
leiðöngrum í október-desember sýna
að hlutfall vorgotssíldar var á bilinu
13–33% á sjöunda áratugnum (6. mynd)
og afgangurinn sumargotssíld. Eftir
þetta lækkaði hlutfallið niður fyrir
5% og árin 1970–2016 var hlutfall vor-
gotssíldar að meðaltali 1,4% (2×staðal-
skekkja = 0,3%). Hlutfall vorgotssíldar
eftir kyni var svipað fyrir þau ár þegar
fjöldi vorgotssíldar var mestur og því
voru kynin tekin saman í öllum gagna-
greiningum. Vorgotssíld náði í sumum
árum um 5 af hundraði eftir 1970, svo
sem 1986 og 2013 (6. mynd). Þessi aukn-
ing orsakaðist að öðru jöfnu af innkomu
stórra vorgotssílda (≥34 cm) samkvæmt
sýnunum (7. mynd). Á þessu voru þó
undantekningar. Árið 2008 var aukn-
inguna að rekja til smærri síldar (27–28
cm síld) og einnig árið 2013 (32–37 cm
síld). Mat á lífmassa fjögurra ára og eldri
vorgotssíldar (sem er nokkurn veginn
stærð hrygningarstofns)15 reyndist vera
á bilinu 50 tonn (árið 1973) til 20.000
tonna (árið 2016; 2. mynd). Líkt og hlut-
fall vorgotssíldar af heildarmagni síldar
(6. mynd) jókst lífmassinn í kringum
1986 og aftur um 2004 (2. mynd). Enn-
fremur var lífmassinn meiri seinustu
árin, eða að meðaltali 11.100 tonn árin
2004–2012 í samanburði við 2.800 tonn
árin 1972–2003. Þessar niðurstöður
sýna að vorgotssíld er enn að finna við
Ísland og eru merki um að stofninn hafi
vaxið lítilsháttar á síðustu árum.
Eins og gefur að skilja tengist
breytileiki á metnum lífmassa vorgots-
síldar mati á árlegum fjölda í árgangi.
Nokkrir árgangar vorgotssíldar skera
sig úr í fjölda, svo sem þeir frá 1997 og
1996 við 7–9 ára aldur (8. mynd). Þeir
skýra aukninguna á lífmassa vorgots-
síldarstofnsins árin 2004–2006 (2.
mynd). Á sama hátt má rekja aukinn
lífmassa stofnsins árin 2009 og 2010 til
2001- og 2002-árganganna við 7–9 ára
aldur (8. mynd). Á fyrri hluta tímabilsins
var mikill fjöldi í 1975-árgangnum, við
10–11 ára aldur, og í 1979-árgangnum, við
4–7 ára aldur (8. mynd), sem tengja má við
aukinn lífmassa (2. mynd) og hátt hlutfall
(6. mynd) vorgotssíldar í kringum 1986.
0
5
10
15
20
25
30
35
62 64 66 68 70 72 74 76 78 80 82 84 86 88 90 92 94 96 98 00 02 04 06 08 10 12 14 16
Ár / Year
H
lu
tf
al
l v
or
go
ts
sí
ld
ar
(%
)
P
er
ce
nt
ag
e
of
s
p
rin
g-
sp
aw
ne
rs
28°V
62°
62°
62°
62°
62°
62°
28°V 28°V 28°V 28°V 28°V 28°V 28°V 28°V 28°V 28°V 28°V
~2006–09
~2010–13
~1987–03
~1974–86
5. mynd. Skematísk mynd sem sýnir þekktar vetursetustöðvar
íslenskrar sumargotssíldar á árunum 1962–2016 (rauð skyggð
svæði; endurteiknað eftir Jakobi Jakobssyni2 og Guðmundi J.
Óskarssyni o.fl.14), sumarfæðuslóð norsk-íslenskrar vorgots-
síldar fram að hruni stofnsins undir lok sjöunda áratugarins og
eftir 2014 (blátt skyggt svæði) sem og mörk fæðuslóðar hans
til vesturs fyrir ákveðin árabil (brotalínur; byggt á Dragesund
o.fl.22 og ICES20). – A schematic overview of known overwinter-
ing grounds of Icelandic summer-spawning herring over the
years 1962–2016 (red shaded),2,14 summer feeding grounds of
Norwegian spring-spawning herring prior to the stock collap-
se in the late 1960s and after around 2014 (blue shaded), and
the distributional margins towards west for different periods
(broken lines).22,20
a Hefðbundin aðferð sem gefur mat á fjölda í aldri hvers árs fyrir viðkomandi stofn. Mismunandi reiknilíkön eru notuð í þessum tilgangi en þau eiga
sammerkt að byggja á upplýsingum um fjölda eftir aldri í afla hvers árs, mati á náttúrulegum dauða og árlegum vísitölum um stofnstærð sem notaðar
eru til að samstilla líkanið. Vísitölur fyrir sumargotssíldina koma frá bergmálsmælingum á stofninum að vetri til og gefa fjölda eftir aldri hvers veiðiárs.