Náttúrufræðingurinn - 2019, Blaðsíða 51

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
123
úr bifreiðinni með eyðublað og talið úr
vegkantinum við bílinn. Talning hófst
um leið og út var komið og stóð yfir í
fimm mínútur á hverjum punkti. Allir
fuglar sem sáust innan 200 m frá athug-
anda voru skráðir. Notaður var leysifjar-
lægðarmælir til að ákvarða fjarlægð frá
athuganda í fugla og sjónauki með átt-
faldri stækkun til frekari greiningar og
til að renna yfir talningarsvæðið í lok
hverrar talningar. Talningar fóru fram
frá kl. 7 á morgnana til 21.30 á kvöldin.
Misjafnt var hvort punktar voru taldir á
sama tíma dags milli ára en veður, sem
er oft mjög misjafnt á sama tíma yfir
þetta stóra athugunarsvæði, var tekið
fram yfir tíma dags. Teljari öll árin var
Tómas Grétar Gunnarsson. Fuglar sem
voru greinilega í hópum (fimm eða fleiri)
voru undanskildir í úrvinnslu. Vel fleygir
þúfutittlingsungar gætu hafa komið inn
í talningar í góðum árum. Fleira hefur
verið skráð sem ekki verður gerð frekari
grein fyrir hér, svo sem varpárangur stór-
vaxinna vaðfugla,38 fuglar utan við 200
m sem varð vart við með berum augum,
fjöldi sjófugla í vörpum á leiðinni, sjald-
gæfir varpfuglar á borð við uglur og
dúfur, og fleira. Hliðstæðar talningar
hófust í Árnessýslu sumarið 2016 (teljari
Böðvar Þórisson) og verður gerð grein
fyrir þeim þegar talið hefur verið oftar.
úrViNNsla
Stuttar tímaraðir eins og hér birtast
(átta ár) gefa yfirleitt ekki færi á ýtar-
legri tímaraðagreiningu eða miklum
vangaveltum um breytingar á fjölda
milli ára eða yfir lengri tíma.52 Því miðast
útreikningar hér heldur að því að greina
eðli aðferðanna og líffræði fuglanna
betur. Reiknaðar voru tvær einfaldar
vísitölur á breytileika í fjölda milli ára:
A) Meðalfjöldi fugla af hverri tegund
sem sást á hverjum punkti innan 200 m
var reiknaður (með staðalskekkju). Þar
sem punktar eru af fastri stærð (12,56
ha) gefur þessi mæling mat á þéttleika
og er sett fram á þann hátt. B) Fjöldi
punkta þar sem eitt eða fleiri eintök af
hverri tegund sáust var reiknaður til
samanburðar við þéttleikamatið. Fylgni
(Pearson-r) var reiknuð á milli þéttleika
og fjölda punkta þar sem tegund sást til
að kanna hversu góða mynd einfalt mat
á tíðni punkta þar sem tegund sást gæfi
á fjöldabreytingar milli ára. Einnig var
samband dreifingar (fjölda punkta þar
sem tegund sást) og þéttleika kannað
fyrir einstakar tegundir til að skoða hvort
tegundir sem fundust víðar á tilteknu
ári væru að jafnaði í meiri þéttleika það
ár. Þá var fylgni milli þéttleika einstakra
tegunda metin milli ára til að skoða
hversu vel fjöldabreytingar mismun-
andi tegunda fylgdust að yfir tímabilið.
Marktæknistig (0,05) var ekki leiðrétt
fyrir mörgum prófum enda er gildi
slíkrar leiðréttingar takmarkað.53
NIÐURSTÖÐUR
Þéttleiki algengustu tegundanna
níu var að jafnaði frekar stöðugur yfir
athugunartímabilið, að undanskildum
skógarþresti sem virtist fjölga (3. og
6. mynd). Ekki fengust sterkar vís-
bendingar um að tegundir breyttust í
takt milli ára þó að nokkur fylgni sé milli
sumra tegunda og marktækt samband
finnist í 4 af 36 prófum (2. tafla). Fjöldi
punkta þar sem tegundir fundust var
almennt nokkuð jafn og hár hjá sumum
tegundum (3. tafla). Tjaldar voru til
dæmis að jafnaði á tæplega 21 punkti en
í fæst skipti á 17 punktum og í flest skipti
á 23 punktum. Fjöldi fundarstaða er því
afar stöðugur. Þúfutittlingur var langal-
gengasti fuglinn og fannst á flestum
punktum á hverju ári (3. tafla). Aðrar
tegundir sem fundust á meira en helm-
ingi punkta öll árin voru stelkur, hrossa-
gaukur og spói. Hjá flestum tegundum
reynist mjög sterk fylgni milli með-
alþéttleika og fjölda punkta þar sem
tegundin fannst milli ára. Það bendir
til þess að tíðni viðveru á punktum sé
góður mælikvarði á þéttleika (4. tafla).
5. mynd. Jaðrakan (Limosa limosa) er einn af einkennisfuglum Suðurlands og er algengur í mýrlendi og graslendi. – Black-tailed Godwit (Limosa
limosa) is a characteristic bird of the Southern lowands and is common in wetlands and grasslands. Ljósm./Photo: Tómas G. Gunnarsson.