Studia Islandica - 01.06.1975, Blaðsíða 176
174
aðalháttur lausavísna, en þá taka vísur með rímnahátt-
um að vinna á. Sömuleiðis eru dróttkvæðar lausavísur
nokkuð svo algengar allt frá fomöld. Á siðustu tveim öld-
um fyrir siðaskipti er kveðskapur með hnepptum háttum
í miklum blóma.
Hér á eftir verður farið enn lengra aftur og lögð rækt
við slíkan kveðskap á tímanum fyrir 1300 eða svo. Ætti
þar að mega fá nóg efni til að átta sig vel á þessum hátt-
um, eins og þeir em á fyrstu öldum Islands byggðar.
Lengi vel em heimildir um þessa bragarháttu fáskrúð-
ugar, því að í fyrstu era ekki til nema lausavísur eða brot
úr kvæðum. En úr þessu bætir heilt kvæði frá 13. öld, sem
kemur alveg að brag heim við gömlu brotin. Það skal
taka fram, að ég tel upp þennan kveðskap í þeirri röð,
sem heimildir segja til um aldurinn, en geri aðeins lítil-
lega athugasemdir mn það mál, ef þurfa þykir.1
Skal nú horfið að hinum elztu leifum kveðskapar með
þessum háttum. Má þar líta ýmiss konar mismun í
lengd vísuorða, og af því greinir Snorri Sturluson þá sund-
ur, talar um hálfhneppt og alhneppt. Til er einnig annars
konar mismimur. Verður þá hér á eftir viðhaft nafnið
hnepptir hœttir um þennan flokk í öllum sinrnn afbrigð-
um
Eitthvert elzta dæmi þessara hátta er visa ein sögð vera;
hún er varðveitt í frásögnum af Haraldi hárfagra (um
900) í Flateyjarbók og þar eignuð honum [Skjd. A, I 5].2
Frá líkum tima (landnámsöld) er kviðlingur eignaður
Þóri snepli, landnámsmanni í Köldukinn, varðveittur í
Landnámabók. Nokkra yngri er annar kviðlingur, varð-
veittur í Kormakssögu. Þeir era að brag nokkuð frábragðn-
ir öðra, sem ort er undir hnepptum háttum. Verður nánar
að þeim vikið í lok þessarar rannsóknar.
1 Skrá um hnepptan kveðskap og ýmsa skylda háttu í fornöld, sjá
Konráð Gíslason: Efterladte skrifter II, 1897, bls. 79 o.áfr.
2 Skammstöfunin [Skjd.] merkir Den norsk-islandske skjaldedigt-
ning ved Finnur Jónsson, A tekst efter hándskrifterne.