Þjóðmál - 01.12.2015, Blaðsíða 56

ÞJÓÐMÁL vetrarhefti 2015 55
sýnist. Það er hægt að auka orkuframleiðslu
verulega án óviðráðanlegs stofnkostnaðar.
Það er líka hægt að auka matvælaframleiðslu
talsvert. Jafnvel vatnið þarf ekki að vera
stórkostlegt vandamál, ef menn hafa ráð á að
flytja vatn um langar vegalengdir, sem aftur á
móti kostar orku. Þar er ekki fyrr en þessi mál
tengjast umhverfismálum, sem skorturinn
verður alvarlegt vandamál.
Þessi stóru vandamálasvið, vatn, matur
og orka, tengjast náið tveimur mikilvægum
alþjóðlegum straumum svo að úr verður
stórpólitísk og viðsjárverð blanda. Annars
vegar tengjast þau umhverfismálum og
þeirri áherslu, sem þau mál eru smám saman
að öðlast í vitund okkar. Svo náið tengjast
þau mál að þau verða ekki skilin að lengur.
Vatn, matur, orka og umhverfi eru orðin aftur
að frumþörfum mannlegs samfélags, sem
óvíst er að guðirnir Frjáls Verslun og Frjálsir
Fjármagnsflutningar muni tryggja okkur til
framtíðar.
Á hinn bóginn verða þessir málaflokkar
leiksoppar spákaupmennsku, sem er einn af
undirstöðuþáttum kapítalismans og vax-
andi hlutur í eftirspurnarmynstri heimsins.
Þegar olíuverð lækkar vegna lélegs hag-
vaxtar og minnkandi eftirspurnar, fjárfesta
spákaupmenn í ódýrum olíuréttindum og
olíubirgðum. Hið sama er að gerast í mat-
vælageiranum. Mikil lækkun á verði búvara
veldur því að saumað er að bændum um
heim allan en einkum þó hinum vestræna.
Verksmiðjuframleiðendur matvæla og
spákaupmenn undirbjóða hefðbundna
bændur, flæma þá af jörðum sínum og fjár-
festa í landbúnaðarlandi í þeirri von að mikil
verðhækkun verði þegar hagvöxtur vaknar á
ný og eftirspurn eftir matvælum eykst. Þessi
uppstokkun á matvælaframleiðslu land-
búnaðarins, þar sem verksmiðjubú taka við
af bændum, nýtur þess að áratugum saman
hefur það verið stefna iðnríkja Vesturlanda að
landbúnaðarafurðir eigi að vera ódýrar. Með
niðurgreiðslum og kerfisnauð hefur bændum
verið haldið innan afkomuramma sem þolir
litlar sveiflur.
Bæði orkumarkaðurinn og matvæla-
markaðurinn eru nú undir smásjá spákaup-
mennskunnar. Verð á þessum nauðsynjum
rýkur upp á hagvaxtartímum, en hrynur
þegar stöðnun ríkir eða samdráttur. Þegar
Verksmiðjuframleiðendur matvæla og spákaupmenn undirbjóða hefðbundna bændur, flæma þá af jörðum sínum og fjár-
festa í landbúnaðarlandi í þeirri von að mikil verðhækkun verði þegar hagvöxtur vaknar á ný og eftirspurn eftir matvælum
eykst. Þessi uppstokkun á matvælaframleiðslu landbúnaðarins, þar sem verksmiðjubú taka við af bændum, nýtur þess að
áratugum saman hefur það verið stefna iðnríkja Vesturlanda að landbúnaðarafurðir eigi að vera ódýrar.
Mynd: Rafael Matsunaga