Þjóðmál - 01.12.2015, Blaðsíða 30

ÞJÓÐMÁL vetrarhefti 2015 29
plöntutegunda og gróðursamfélaga, hraða
jarðvegsþykknunar, hlutfalli frjókorna og
fleira. Rannsóknirnar benda til þess að gróður
hafi þakið allt að þremur fjórðu hlutum
landsins. Það sem upp á vantar eru vötn og
jöklar. Nú draga fæstir þessar staðreyndir í efa.
Íslenska vistkerfið hefur tekið miklum
stakkaskiptum í aldanna rás. Landið er
ekki nálægt því eins byggilegt og þegar
fyrstu landnemarnir settust hér að fyrir um
1100 árum. Hnignunin er gífurleg og mun
meiri en flestir eiga auðvelt með að gera
sér í hugarlund og hún snertir ekki einung-
is hina hefðbundnu nýtingu landsins til
landbúnaðar heldur og fleiri svið íslensks
þjóðlífs.3
Þessi orð eru í grein eftir Andrés Arnalds,
núverandi fagmálastjóra Landgræðslu
ríkisins. Hann nefnir að rýrnun skóga hafi
orðið vegna skógarhöggs, óhóflegrar beitar
og þjóðin hafi að sjálfsögðu þurft á eldiviði
að halda allt frá landnámi. Skógur var ruddur
til að gera beitarlönd fyrir búfé og svo var
hann miskunnarlaust beittur. Smám saman
hurfu þeir að mestu leyti og eftir var auð jörð
sem víðast blés upp í kjölfarið. Enn má sums
staðar sjá kolagrafir fjarri allri mannabyggð
eins og minnismerki um það sem áður var.
Nærri ellefuhundruð og fimmtíu ár hafa liðið
frá því ári sem hefð er fyrir að miðað land-
námið við. Á þeim tíma hefur margt gerst og
landi hnignaði með hverju árhundraði. Það er
flestum skiljanlegt ella hefði þjóðin ekki náð
að lifa af var þó nógu margt annað fólki að
fjörtjóni. Hins vegar var landi aldrei breytt þó
gróðurhulan rýrnaði af mannavöldum og hvarf
síðan víða. Ef undan er skilin sú smávægi-
lega breyting að farvegi Öxarár var breytt
til að þingheimur við Lögberg fengi nægt
drykkjarvatn stóð þjóðin aldrei að neinum
landbreytingum. Tæknilega gat hún það ekki
- fyrr en í dag.
Nútíminn
Fólk sem komið er á miðjan aldur lítur gjarnan
3 Andrés Arnalds, „Landgæði á Íslandi fyrr og nú“,
Skógræktarritið 2001, Skógræktarfélag Íslands.
til foreldra sinna, jafnvel afa og ömmu, og ber
líf þeirra saman við sitt eigið. Nútímanum er
ljóst að fyrri kynslóðir unnu meira, gáfu sér
minni frítíma, miðuðu líf sitt og starf við að
framfleyta fjölskyldu sinni, þræluðu sér út. Í
dag er lífið um flest frábrugðið þó í grunninn
sé markmiðið hið sama; hafa vinnu, eignast
þak yfir höfuðið og eiga fyrir mat.
Nú er frítíminn miklu rýmri en genginna
kynslóða og raunar er það svo að frí er
tiltölulega nýtt hugtak í íslenskum raunveru-
leika. Af auknum frítíma leiðir að afþreying
er orðin afar stór atvinnuvegur og byggist
á því að hafa ofan af fyrir fólki, yfirleitt utan
vinnutíma. Stór hluti hennar er útivist og
ferðalög. Án þess að teygja frekar lopann skal
einfaldlega fullyrt að meiriháttar viðhorfs-
breyting hafi orðið hjá þjóðinni. Nútíminn
skilur landið sitt að mörgu leiti á annan hátt
en forfeðurnir. Kynslóðir sem fæddar eru
eftir miðja síðustu öld og afkomendur þeirra
eru afsprengi almenns og vaxandi góðæris í
Af auknum frítíma leiðir að afþreying er orðin afar stór
atvinnuvegur og byggist á því að hafa ofan af fyrir fólki,
yfirleitt utan vinnutíma. Stór hluti hennar er útivist og
ferðalög. Án þess að teygja frekar lopann skal einfaldlega
fullyrt að meiriháttar viðhorfsbreyting hafi orðið hjá
þjóðinni.
Mynd: Sigurður Sigurðarson