Þjóðmál - 01.12.2015, Blaðsíða 85

84 ÞJÓÐMÁL vetrarhefti 2015
flokkurinn venjulega kenndur við nýfrjáls-
hyggju. Svari höfundur því til, að málið snúist
frekar um hið almenna andrúmsloft í land-
inu, sem vilhallt hafi verið auðjöfrunum, þá
er áreiðanlega margt til í því, en þá vaknar
spurningin, af hverju þetta andrúmsloft hafi
mótast árin 2004–2008. Hvað hafði breyst?
Frjálshyggjumennirnir sögðu þá hið sama og
þeir höfðu gert alla tíð. En eins og Ingi Freyr
bendir á sums staðar í þessari bók og Einar
Már Guðmundsson rithöfundur í greina-
safninu Bankastræti núll og víðar, hafði það
breyst, að jafnaðarmennirnir, háskólakennarar,
álitsgjafar, blaðamenn, höfðu margir gengið
til liðs við auðjöfrana. Sýndi REI-málið það vel.
Ýkjur og hirðuleysi Inga Freys
Í þessari bók segir Ingi Freyr Vilhjálmsson
margar sögur, en rannsakar fátt og ekkert
út í hörgul. Hann ýkir iðulega: Að minnsta
kosti sex aðrar Evrópuþjóðir urðu verr
úti í fjármálakreppunni en Íslendingar, ef
miðað er við samdrátt landsframleiðslu árið
2009. Ekki varð heldur allt falt á Íslandi árin
2004–2008, þótt þá sannaðist á mörgum, að
sá á hund, sem elur. Ingi Freyr skrifar raunar í
þessari bók eins og það sé eitthvert nýmæli,
að menn taki eigin hagsmuni fram yfir hug-
sjónir. (Hann kallar ágirnd „græðgi“, en íslensk
málvenja er að nota það orð heldur um hóf-
leysi í mat og drykk. Gætir hér enskra áhrifa:
orðið „greed“ er í ensku notað um ágirnd, en
„gluttony“ um græðgi.) Slíkar kvartanir eru
gamalkunnar.
„Varist alla ágirnd. Enginn þiggur líf af
eignum sínum, þótt auðugur sé,“ sagði
Kristur. „Undirrót allra lasta ágirndin kölluð
er,“ kvað Hallgrímur Pétursson. Heimspeki-
menntaður maður eins og Ingi Freyr hefði átt
að gera greinarmun á ágirnd, sem er síður
en svo lofsverð, og sjálfselsku, sem getur
verið heilbrigð, enda felst í boðorðinu um, að
menn eigi að elska aðra eins og sjálfa sig, að
þeir eigi einmitt að elska sjálfa sig, — rækta
með sér þá eiginleika, sem gera þá að betri
og fyllri mönnum, en til þess eru veraldleg
gæði nauðsynleg. Vafamál er, að menn hafi
verið sýnu ágjarnari eða sérdrægari árin
2004–2008 en þeir voru fyrr eða síðar, eins og
þó mætti ætla af bók Inga Freys.
En þessi árin var óneitanlega blásin upp
lánsfjárbóla, sem efldi ágirndina. Það rann
á þjóðina gullæði: allar fjárfestingar virtust
heppnast, því að eignir stigu í verði. Ráðið
við þeim vanda er ekki að prédika gegn
ágirnd, eins og sumir heimspekingar halda.
Það hefur verið reynt árangurslaust öldum
og árþúsundum saman. Ráðið er frekar að
einskorða áhættu í viðskiptum við þá, sem
taka hana. Þótt þetta hafi vissulega ekki
alltaf heppnast, á enn við, að menn gæta sín
betur, ef ógætni verður þeim kostnaðarsöm.
Koma verður í veg fyrir, að bankamenn hirði
gróðann, en ríkið beri tapið, eins og björgun-
araðgerðir ýmissa ríkja í lánsfjárkreppunni
virðast fela í sér. Um þetta ræðir Gunnlaugur
Jónsson fjármálafræðingur í fróðlegu bókar-
korni um kreppuna, Ábyrgðarkveri.
Ingi Freyr Vilhjálmsson hefur vissulega rétt
fyrir sér um það, að þjóðlífið fór úr skorðum
árin 2004–2008. Ísland skipti um ham. Guð-
mundur Magnússon sagnfræðingur hafði
áður skrifað bók um sama efni, Nýja Ísland.
Listin að týna sjálfum sér. Forn gildi, sem
menn höfðu alist upp við og borið virðingu
Svari höfundur því til, að málið snúist
frekar um hið almenna andrúmsloft í
landinu, sem vilhallt hafi verið
auðjöfrunum, þá er áreiðanlega margt
til í því, en þá vaknar spurningin, af
hverju þetta andrúmsloft hafi mótast
árin 2004–2008. Hvað hafði breyst?
Frjálshyggjumennirnir sögðu þá hið
sama og þeir höfðu gert alla tíð. En
eins og Ingi Freyr bendir á sums staðar
í þessari bók og Einar Már Guðmunds-
son rithöfundur í greinasafninu
Bankastræti núll og víðar, hafði það
breyst, að jafnaðarmennirnir, háskóla-
kennarar, álitsgjafar, blaðamenn,
höfðu margir gengið til liðs við
auðjöfrana. Sýndi REI-málið það vel.