Þjóðmál - 01.03.2020, Síða 20

18 ÞJÓÐMÁL Vor 2020
4. Látið markaðsöflin vísa veginn.
Nýsköpunarstefnan sem kynnt var, og þær
aðgerðir sem boðaðar hafa verið í kjölfarið,
ganga út frá því að hið opinbera sé í styðjandi
fremur en leiðandi hlutverki þegar kemur að
fjármögnun nýsköpunarfyrirtækja. Skýrasta
dæmið um þetta er stofnun Kríu, sprota-
og nýsköpunarsjóðs. Sjóðurinn mun ekki
fjárfesta beint í fyrirtækjum heldur taka þátt í
stofnun sjóða sem svo fjárfesta í sprota-
og nýsköpunarsjóðum; svokölluðum vísi-
sjóðum (e. venture capital funds). Þessi
tegund fjármögnunar áhættusamra
nýsköpunarfyrirtækja er álitin eiga rætur
sínar að rekja til hvalveiða við austurströnd
Bandaríkjanna á ofanverðri átjándu öld, en
hefur síðan einkum verið tengd við hátækni-
geirann í kringum San Francisco-flóa og
önnur þau svæði heims þar sem hugvitsdrifin
frumkvöðlastarfsemi er undirstaða
verðmæta sköpunar og lífsgæða.
Meðal þeirra sem helst hafa rannsakað
nýsköpun er lítið deilt um það hvort hið opin-
bera hafi einhvers konar hlutverki að gegna
í nýsköpun. Alls staðar þar sem nýsköpun er
kraftmikil má sjá merki þess að opinber
stefnu mótun og fjármögnun hefur átt hlut
að máli. Nýsköpunarstefnan sem kynnt var
síðastliðið haust leggur áherslu á að beinn
stuðningur hins opinbera eigi sér stað fyrst
og fremst á stigi óvissunnar í frumrannsóknum
og vísindum, en þegar fyrirtæki og viðskipta-
hugmyndir verði til á grundvelli rannsókna
breytist óvissan smám saman í áhættu sem
fjárfestar geta lagt mat á. Eitt af leiðarljósum
nýsköpunarstefnunnar – „Ekki þykjast vita
það sem ekki er hægt að vita“ – er einmitt
ítrekun á mikilvægi þess að opinberu fjár-
magni sé ekki stýrt í tiltekna farvegi umfram
aðra þegar kemur að stuðningi við fyrirtæki.
Í þessu ljósi er líka umhugsunarvert hvort
ríkið og sjóðir í eigu þess eigi að takmarka
þátttöku sína í fjárfestingum á sama hátt og
tíðkast á Norðurlöndum, þannig að opinberir
sjóðir taki ekki frumkvæði í fjárfestingum en
geti tekið þátt í samfloti við einkaaðila sem
taka forystu í fjárfestingum.
5. Varist tilhneiginguna
til að flækja hluti umfram þörf.
Eitt af leiðarljósum nýsköpunarstefnunnar
er að fjármagni sé veitt beint til þeirra sem
stunda rannsóknir og frumkvöðlastörf en
ekki í yfirbyggingu og stofnanir. Annað
leiðarljós segir að áherslu beri að leggja
á árangur frekar en útgjöld og fyrirhöfn,
en það er ekki óalgengt að stjórnmálafólk
stytti sér leið með því að benda á útgjöld til
málaflokks þegar spurt er um árangur. Eins
er það mjög algeng tilhneiging að opinber
stuðningur verði þunglamalegur og þjakaður
af skriffinnsku, eftirliti og afskiptum. Þetta er
að sumu leyti skiljanlegt og óhjákvæmilegt í
ljósi þeirrar varúðar sem jafnan þarf að gæta
í meðferð opinbers fjár. Hins vegar er fín lína
á milli þess annars vegar að gera réttmætar
kröfur um formfestu og hins vegar að setja
kæfandi klafa á athafnafrelsi fyrirtækja sem
eru í hraðri mótun.
Umhverfi bæði hins opinbera og stórra
fyrirtækja gerir allt aðrar kröfur um stefnu-
festu og áætlunarheldni heldur en hægt er
að gera til hratt vaxandi sprotafyrirtækja og
mikilvægt er að halda flækjustigi opinberrar
þátttöku í nýsköpunarumhverfinu í lágmarki.
6. Verið meðvituð um að langur tími
getur liðið þar til árangur kemur fram.
Gjarnan er rætt um nýsköpunarumhverfi
í „kynslóðum“ þar sem nýir frumkvöðlar
njóta góðs af því að geta leitað eftir ráð-
leggingum, fjármagni og tengslum hjá þeim
sem áður hafa gengið í gegnum svipuð ferli.
Í nýsköpunarstefnunni er lögð áhersla á að í
þessum efnum er sígandi lukka oftast best.
Eitt af leiðarljósum stefnunnar er: „Ósigrar
eru óhjákvæmilegir en uppgjöf er óásættan-
leg“ og í þessu felst að leiðin að velgengni í
nýsköpun getur verið löng og þyrnum stráð.
En þótt árangur af aðgerðum í þágu
nýsköpunar kunni að vera lengi á leiðinni
þýðir það sannarlega ekki að óhætt sé að fara
rólega eða sýna værukærð. Þvert á móti er
mikilvægt að setja málefni nýsköpunar mjög
framarlega í forgangsröðina.