Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2004, Blaðsíða 34

Múlaþing
£ ■ ! ———— Sytit Prébttitm ct fúngtö; ? l
9?0. 200, 2 8, 29.
?St&^jónabíg)íit, ft)m; 5SP.307.
\ — —■ — epíit: ‘JSo. 310,. 13Í
'3 ^)t;é&ífimat-fíóí: 5ío. . . .
íBpttr prébtftm: 5to. 34.
1 SI ttiíömt ©Hni: 208. (
1 Spítt ©Ktn: 5ío. 209. í *
21 untan 2l(fatíé-gamtgt:: gío.2 x 2.
Itnt Utt>ei(íngn: 9So. 217.
| (gptif Uíbctítngu; jfto. 218. |
Uígauttgu ©ó(mut: 270. 272. 1
2( itttNm átafcfífaiftótt: 2lo. 314.!
i €ptít ^atcHffitffón: 2lo. 130. ) ■'&fer—■■■ .■....■«-.3®%
Síða úr Aldamótabókinn. Fyrirmynd að söngtöflu.
furðulegt að íslendingar einir skuli í 207 ár
nær engu hafa breytt hvað kirkjusönginn
varðaði, en á sama tíma hafi Danir „með
tímanna upplýsingu“ fengið „söfnuðum
kirknanna í hendur til kirkju- og heima-
guðrækni margar síðan útkomnar stórkost-
lega umbreyttar og endurbættar Messu-
söngsbækur af hvörjum 3 ólíkar eru síðan
1764 útkomnar og hin síðasta 1798.“'
Með bókinni frá 1798 eiga útgefendur
Aldamótabókarinnar við Evangelisk-
Kristelig Psalmebog til Brug ved kirke- og
huus Andagt, en sú bók var jafnan nefnd
Sálmabók Balle biskups (tilraunaútgáfur
höfðu komið út 1793 og 1795). Nicolai
Edinger Balle (1744-1816), varð prófessor í
guðfræði við Háskólann í Kaupmannahöfn
árið 1772, en síðan Sjálandsbiskup 1785-
1808, mikill áhrifamaður í guðfræði og
sannfærður upplýsingarsinni. Sálmabók
hans var fyrirmynd Aldamótabókarinnar á
líkan hátt og Graduale Niels Jespersen
biskups sem kom út 1573 varð fyrirmyndin
að „Grallara“ Guðbrands biskups. Þótt ekki
verði um það fjallað hér var Balle biskup
engu óprúttnari en Magnús Stephensen að
láta breyta og enduryrkja gamla og nýja
sálma, en slíkt var nýrri höfundum
skiljanlega lítt að skapi og jók mjög andúð
á bókinni.
Magnúsi Stephensen og Geir biskupi var
að sjálfsögðu vel kunnugt um þau átök sem
sálmabók Balle olli í Danmörku þegar hún
kom út og virðast hafa viljað forðast að slíkt
gerðist hér. Þeir gengu því enn vasklegar að
verki en kirkjustjórnin danska sem lagði til
að sálmabókin skyldi þar í landi aðeins
tekin í notkun að meirihluti sóknar og
presturinn hefðu samþykkt það.1 2
Reyndar er svo að orði komist í bréfi
dönsku kirkjustjórnarinnar frá 10. júlí 1801
að íslenskir söfnuðir þurfi að samþykkja
notkun bókarinnar: Að bókin „... má
indfores med de vedkommende menig-
heders samtykke uden tvang.“3 Þó er mér
ekki kunnugt að notkun bókarinnar hafi
verið lögð fyrir íslenska söfnuði, enda
1 Til lesarans - Formáli að Aldamótabókinni bls. 4-5, 3 Ritröð guðfrœðistofnunar, II. Þröstur Eiríksson,
Leirárgörðum við Leirá, 1801. Hér eftir nefnt Formálinn. Kóralbókatímabilið, Reykjavík. 1988
2 Dagligt liv i Danmark i det nittende og tyvende árhundrede,
Redaktion Axel Steensberg, 1. Bind, Kobenhavn 1963
32