Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2004, Blaðsíða 116

Múlaþing
Dúnungar eru grœngulir að lit. Ljósmynd: Hjalti Stefánsson.
náttúrunnar hafa uppá að bjóða. Maðurinn
verndar vörp óbeint með nábýli við þau og
nýtur góðs af með nytjum og ver hlunnindin
oft með því að eyða öðrum ræningjum.
Landeigendur og þá sérstaklega bændur
þurfa starfs síns vegna að fara um
varplöndin á ýmsum tímum og þá einnig á
varptíma.
Öll umferð fólks í og við vörpin skapar
hættuástand. Þó ætlunin sé ekki að taka egg
fælast fuglar af hreiðrum og óvarin egg
blasa við ræningjum úr lofti. Óvörðum
eggjum er hættara við kólnun og því ætti
fólk að hylja öll egg í hreiðrum andfugla,
sem komið er að, með hreiðurefnum.
Varp
Þó fyrstu grágæsirnar komi snemma í
apríl, jafnvel í mars, þá fara þær ekki að
streyma inn á svæðið fyrr en upp úr miðjum
apríl. Eftir komuna sækja gæsirnar mikið í
ræktað land og safna orku fyrir varpið og
fjaðrafellinn. Langflestar gæsir eru orpnar
um miðjan maí eða um 70%. Geldgæsir eru
lengur í túnum enda byrja þær fyrstu að
fella fjaðrir í byrjun júní. (skrásett 2. júní.)
Sumir geldfuglar eru einnig í varplöndum
og taka þátt í landvörnum gegn vargi og
gæti það verið tákn um að þeir séu að verða
kynþroska. Ungir fuglar sem eru að byrja
varp í fyrsta sinn verpa seint, þ.e. í lok maí
eða byrjun júní. Utungun tekur tæplega
mánuð og eru flestir ungar klaktir um
miðjan júní. Þessi ferill miðast við meðalár
en varp getur að sjálfsögðu byrjað mun fyrr
ef tíðarfar er hagstætt eða dregist á langinn
ef aðstæður eru óhagstæðar.
Grágæsin er stór votlendisfugl sem
verpir að mestu leyti á láglendi en hefur
fundist verpandi yfir 500 metra hæðarlínu á
Islandi. Varpfuglar léttast talsvert á meðan
varp og útungun stendur yfir og á þeim tíma
sem ungarnir þurfa til að verða fleygir. Það
eru því varpfuglar með unga sem sækja
114