Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2004, Blaðsíða 128

Múlaþing
300
250
257,5
200
150
Sauðfjárbú Nautgripabú
182,5
■ Fjðldi búa
■ Km. frá sjó
■ H.st.y.s.
□ Grágæs fj.
Búskaparhættir 20 fjölsóttustu grágæsastaða á Héraði í vortalningum. í súluritinu eru þrír þeirra
teknir fyrir og skoðaðir sem líklegir áhrifavaldar fyrir fuglafjölda. Fjöldi sauðfjárbúa og
nautgripabúa er jafn en á aðeins tveimur stöðum er stundaður blandaður búskapur.
Meðaltalsfjarlægð staðanna er mæld eftir kortum stystu loftlínu til sjávar. Hæð staðanna yfir sjó
að meðaltali er fengin af kortum. Fjöldi grágæsa á þessum stöðum er útreiknaður meðaltalsfjöldi
vortalninganna.
höfðu myndast nokkuð stór vörp um 1985.
Á síðari hluta aldarinnar hafa vörp innar á
Héraði stækkað.
Eggnytjar sem menn hafa haft af
grágæsum til þessa geta vel talist vera innan
skynsamlegra marka ef undanskilin eru
nokkur ár frá 1982 til 1984 þegar flest vörp
á Uthéraði voru alrænd. Algjört hrun eins
varpsins er talið að rnegi rekja til þessa
afránstímabils.
Frá og með árinu 1995 hafa upplýsingar
um eggjatöku frá landeigendum og
niðurstöður varprannsókna bent eindregið
til þess að varp grágæsa á Uthéraði hafi
dregist verulega saman. Samkvæmt upp-
lýsingum er eggjataka nú um 78% af því
sem hún var fyrir 1995 og hefur því
minnkað um 22%. Samkvæmt varprann-
sóknum hefur breyting átt sér stað í
vörpunum sem nemur að meðaltali um 17%
fækkun. Sterkar líkur eru á því að sam-
dráttur í eggjatöku og fækkun verpandi para
séu vísbendingar um annað og meira en
hefðbundnar árasveiflur. Færa má þau rök
fyrir þessari fækkun og samdrætti að nytja-
þættimir á grágæs samræmist ekki ferli
tegundarinnar svo hún standi undir þeim til
lengri tíma. Þáttur eggjatöku hefúr verið
hóflegur svo ekki verður hnignun í varpi
eingöngu rakin til þess. Vorveiði hefur alla
tíð verið nokkur en afar ólíklegt er að hún
hafi afgerandi áhrif til hnignunar varps þar
sem veiðin er lítil en á samt engan rétt á sér.
Áhrif veðurfars á varp eru augljós í
rannsóknum þar sem óhagstætt tíðarfar
þéttir varp gæsarinnar en það gisnar í
hagstæðu tíðarfari. Það er ljóst að
varpfuglum fækkar ekki við það að egg séu
tekin fyrr en keðjuverkun af gróflegri
rányrkju fer að hafa áhrif. Veiðar hafa
126