Saga


Saga - 2020, Side 186

Saga - 2020, Side 186
Í raun var Ibn Sīnā (eins og Avicenna hét í raun) stórmerkur heimspek- ingur og læknir sem hafði djúpstæð áhrif á þróun læknisfræðinnar í Evrópu. Hann samþætti teoretíska þekkingu af bókum og klíníska reynslu og í dag sýna menn verkum hans áhuga vegna heildarhyggjunnar sem þau byggjast á og andæfir þeirri smættandi vísindahyggju sem gagnrýnd er í inngangi. Höfundur hefði getað tileinkað sér nýrri fræði um Avicenna til að undir- byggja gagnrýni sína á vísindahyggju nútímans. Annar kafli heitir „Lækningar að fornu“ (35–70). Mikið er þar rætt af for- vitnilegum lækningum í fornritum og ber Hrafn Sveinbjarnarson hæst, sem líklegt er talið að hafi menntast í frægasta lækningaskóla álfunnar í Salerno á Ítalíu. Þessi kafli er í belg og biðu og án greinandi samfellu. Til að mynda heitir næsti undirkafli „Lækningar og ljóð“ og fjallar um upprunalega merk- ingu orðsins læknir og fleiri orða auk þess að taka dæmi úr eddukvæðum. Þetta efni hefði átt heima í fyrsta kafla og hefði mátt nota til að tengja nor- rænar lækningar við rætur lækninga við Miðjarðarhaf og í Austurlöndum. Þá er fjallað um þær fáu lækningabækur miðalda sem varðveist hafa. Höfundur telur sig hafa gert þá uppgötvun að eina þeirra megi rekja til Hrafns Sveinbjarnarsonar og kallar hana því „Hrafnsbók“. Fyrir því er þó varla hálfur flugufótur. Þetta er handritið AM 194 8vo, ritað á Geirröðareyri (Narfeyri) árið 1387, tæpum 200 árum eftir tíð Hrafns. Kristian Kålund gaf það út í Alfræði I árið 1908. Tengipunktar við Hrafn eru þeir að árið 1224 gaf Guðrún systir hans kirkjunni á Eyri „hundruð fríðs fjár“ og segir höfundur að árið 1298 (89 árum áður en handritið var skrifað) hafi kirkjan átt samkvæmt eignaskrá fjórar bækur: „Má vel gera því skóna að ein umræddra bóka hafi verið lækningabók sem tæpri öld síðar var afrituð í stofunni á Geirröðareyri, þá orðin velkt og lúin. Af minna tilefni hafa verið settar fram tilgátur um höf- unda og skrásetjara ritheimilda, svo hér verður að minnsta kosti gælt við þá hugmynd að lækningabókin sé frá Hrafni komin“ (60). Annars staðar talar höfundur um þetta sem uppgötvun. Þetta eru hreinar getgátur. Vel má einhver þráður hafa verið frá Hrafni til þessarar bókar en ólíklegt að hann finnist héðan af. Það neyðarlegasta við þessa „uppgötvun“ er þó að rangt er farið með ártal eignaskrárinnar sem er í Vilkinsmáldaga. Hann er ekki frá árinu 1298 heldur 1397, áratug eftir að lækningabókin var skrifuð upp. Reyndar eru líka fjórar bækur í máldaga Gyrðis biskups Ívars sonar frá 1355 (Íslenzkt fornbréfasafn III, 105) en engra bóka getið í máldaga Magnúsar biskups Gissurarsonar sem talinn er frá 1224 (Íslenzkt fornbréfasafn I, 465). Höfundur segir að mikið hafi verið ritað um „rittengsl“ varðveittra lækningabóka en tíundar ekkert af því. Rittengsl í hefðbundnum þröngum skilningi, þegar sameiginlegt orðfæri eða efnisatriði eru skýrð alfarið með tilgátu um að eitt rit hafi æxlast af öðru, eru úrelt hugmynd en fengur hefði altént verið að tilraun til að kanna samband og víðara samhengi þessara handrita og nálgast svo þróunarsögu íslenskra lækninga frekar en að tína einungis til sýnishorn úr bókunum og nefna dæmi um sameiginleg efnis- ritdómar184
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186
Side 187
Side 188
Side 189
Side 190
Side 191
Side 192
Side 193
Side 194
Side 195
Side 196
Side 197
Side 198
Side 199
Side 200
Side 201
Side 202
Side 203
Side 204
Side 205
Side 206
Side 207
Side 208
Side 209
Side 210
Side 211

x

Saga

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Saga
https://timarit.is/publication/775

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.