Saga


Saga - 2020, Síða 186

Saga - 2020, Síða 186
Í raun var Ibn Sīnā (eins og Avicenna hét í raun) stórmerkur heimspek- ingur og læknir sem hafði djúpstæð áhrif á þróun læknisfræðinnar í Evrópu. Hann samþætti teoretíska þekkingu af bókum og klíníska reynslu og í dag sýna menn verkum hans áhuga vegna heildarhyggjunnar sem þau byggjast á og andæfir þeirri smættandi vísindahyggju sem gagnrýnd er í inngangi. Höfundur hefði getað tileinkað sér nýrri fræði um Avicenna til að undir- byggja gagnrýni sína á vísindahyggju nútímans. Annar kafli heitir „Lækningar að fornu“ (35–70). Mikið er þar rætt af for- vitnilegum lækningum í fornritum og ber Hrafn Sveinbjarnarson hæst, sem líklegt er talið að hafi menntast í frægasta lækningaskóla álfunnar í Salerno á Ítalíu. Þessi kafli er í belg og biðu og án greinandi samfellu. Til að mynda heitir næsti undirkafli „Lækningar og ljóð“ og fjallar um upprunalega merk- ingu orðsins læknir og fleiri orða auk þess að taka dæmi úr eddukvæðum. Þetta efni hefði átt heima í fyrsta kafla og hefði mátt nota til að tengja nor- rænar lækningar við rætur lækninga við Miðjarðarhaf og í Austurlöndum. Þá er fjallað um þær fáu lækningabækur miðalda sem varðveist hafa. Höfundur telur sig hafa gert þá uppgötvun að eina þeirra megi rekja til Hrafns Sveinbjarnarsonar og kallar hana því „Hrafnsbók“. Fyrir því er þó varla hálfur flugufótur. Þetta er handritið AM 194 8vo, ritað á Geirröðareyri (Narfeyri) árið 1387, tæpum 200 árum eftir tíð Hrafns. Kristian Kålund gaf það út í Alfræði I árið 1908. Tengipunktar við Hrafn eru þeir að árið 1224 gaf Guðrún systir hans kirkjunni á Eyri „hundruð fríðs fjár“ og segir höfundur að árið 1298 (89 árum áður en handritið var skrifað) hafi kirkjan átt samkvæmt eignaskrá fjórar bækur: „Má vel gera því skóna að ein umræddra bóka hafi verið lækningabók sem tæpri öld síðar var afrituð í stofunni á Geirröðareyri, þá orðin velkt og lúin. Af minna tilefni hafa verið settar fram tilgátur um höf- unda og skrásetjara ritheimilda, svo hér verður að minnsta kosti gælt við þá hugmynd að lækningabókin sé frá Hrafni komin“ (60). Annars staðar talar höfundur um þetta sem uppgötvun. Þetta eru hreinar getgátur. Vel má einhver þráður hafa verið frá Hrafni til þessarar bókar en ólíklegt að hann finnist héðan af. Það neyðarlegasta við þessa „uppgötvun“ er þó að rangt er farið með ártal eignaskrárinnar sem er í Vilkinsmáldaga. Hann er ekki frá árinu 1298 heldur 1397, áratug eftir að lækningabókin var skrifuð upp. Reyndar eru líka fjórar bækur í máldaga Gyrðis biskups Ívars sonar frá 1355 (Íslenzkt fornbréfasafn III, 105) en engra bóka getið í máldaga Magnúsar biskups Gissurarsonar sem talinn er frá 1224 (Íslenzkt fornbréfasafn I, 465). Höfundur segir að mikið hafi verið ritað um „rittengsl“ varðveittra lækningabóka en tíundar ekkert af því. Rittengsl í hefðbundnum þröngum skilningi, þegar sameiginlegt orðfæri eða efnisatriði eru skýrð alfarið með tilgátu um að eitt rit hafi æxlast af öðru, eru úrelt hugmynd en fengur hefði altént verið að tilraun til að kanna samband og víðara samhengi þessara handrita og nálgast svo þróunarsögu íslenskra lækninga frekar en að tína einungis til sýnishorn úr bókunum og nefna dæmi um sameiginleg efnis- ritdómar184
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180
Síða 181
Síða 182
Síða 183
Síða 184
Síða 185
Síða 186
Síða 187
Síða 188
Síða 189
Síða 190
Síða 191
Síða 192
Síða 193
Síða 194
Síða 195
Síða 196
Síða 197
Síða 198
Síða 199
Síða 200
Síða 201
Síða 202
Síða 203
Síða 204
Síða 205
Síða 206
Síða 207
Síða 208
Síða 209
Síða 210
Síða 211

x

Saga

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Saga
https://timarit.is/publication/775

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.