Læknaneminn - 01.04.2008, Síða 33

feðingarþyngdar ogýmissa sjúkdóma
síðar á lífsleiðinni. Rannsóknir á
vexti og þroska fylgjunnar eru því
mikilvægar til að auka skilning okkar
á hinum ýmsu ferlum sem geta farið
úrskeiðis. Skilningur á tjáningu gena
sem stjórna vexti og þroska fylgju
getur ennfremur leitt til frekari
skilnings á sjúkdómum tengdum
meðgöngu.
Fylgja músar er að mörgu leyti
sambærilegfylgju manna. Sérstaklega
er virkni og hlutverk svipað.
Meðgöngutími músar er aðeins
19 dagar og mús eignast u.þ.b. 12
afkvæmi í hverju goti. Því er auðvelt
að fá margar fylgjur til rannsókna.
Fylgja músar er því að mörgu leyti
ákjósanleg til rannsókna sem ætlað
er að auka skilning okkar á starfsemi
fylgjunnar.
Eins og áður sagði fékk ég það
verkefni að kanna genatjáningu í
músafylgjunni. Verkefnið var hluti af
stærri rannsókn sem miðaði að því
að kortleggja genatjáningu fylgjunnar
1 músum og þá sérstaklega hvaða
gen stjórna vexti hennar. í sömu
rannsókn var verið að leita að genum
eða ferlum sem eru sameiginleg
músum og mönnum. Þegar hafa
fundist nokkur gen sem vitað er að
sfyra þroska og vexti fylgjunnar í
rnúsum og stökkbreytingar í þessum
genum valda gallaðri eða lítilli fylgju.
Þegar ég byrjaði á mínu verkefni var
rnódel fyrir vöxt fylgjunnar ágætlega
á veg komið. Þegar er vitað að massi
fylgjunnar eykst þar til músin gýtur.
Ekki var vitað hvort stofnfrumur
væru til staðar í fylgjunni alveg fram
að goti eða hvort frumuvöxtur væri
ábyrgur fyrir massaaukningu fylgju á
seinni stigum meðgöngu.
Mitt verkefni var að kanna hvort gen
sem kallast Ehox sé tjáð í frumum
músafylgjunnar á öllum stigum
meðgöngu. Einnig athugaði ég
hversu vel tjáning Ehox samrýmist
frumum sem eru í skiptingu. Fyrri
rannsóknir hafa sýnt tjáningu
Ehox í stofnfrumum. Efniviður
rannsóknarinnar voru sneiðar úr
fylgju músa á 8,5 degi til 16 dags
meðgöngu. Ég tvílitaði sneiðarnar,
annars vegar með mótefnalitun gegn
afurðum Ehox gensins og hins vegar
með mótefni gegn histone próteinum
sem aðeins frumur í skiptingu tjá.
Helstu niðurstöður minnar
rannsóknar voru að Ehox er ríkulega
tjáð í þeim frumum fylgjunnar sem
eru í skiptingu alveg til 12,5 dags
meðgöngu. Eftir dag 12,5 fækkar
frumum í skiptingu snarlega og tj áning
Ehox gensins minnkar að sama skapi.
Því má draga þá ályktun að frumur
í skiptingu tjái Ehox genið. Einnig
benda niðurstöðurnar til þess að
fylgja músa vaxi með frumustækkun
einstakra frumna eftir dag 12,5
meðgöngu því frumuskiptingar eru
afar fáar eftir þann tíma.
Þessi rannsókn var þó ekki endurtekin
nógu oft til að vera tölfræðilega
marktæk en niðurstöðurnar eru
engu að síður áhugaverðar og vert að
rannsaka frekar.
Rannsóknir á þessu sviði eru mjög
spennandi og mikið enn á huldu.
Frekari rannsóknir á genum sem stýra
vexti og þroska fylgjunnar munu ef
til vill geta skýrt orsakir fósturláts í
einhverjum tilfellum sem og tilurð
meðgöngueitrunar svo eitthvað sé
nefnt.
Þetta var í alla staði ógleymanleg
lífsreynsla og ég mæli hildaust með því
að gera rannsóknarverkefni í Kanada.
í Calgary er mjög mikið stundað af
rannsóknum á öllum sviðum og þetta
er því frábært tækifæri til að læra
eitthvað nýtt. Einnig hvet ég alla til að
athuga nánar skiptinemaprógrammið
sem er á milli Háskóla Islands og
Háskólans í Calgary.
Læknaneminn
33