Læknaneminn - 01.04.2008, Qupperneq 45

Stofnanasögur hafa oftar en ekki verið frægðar- og
hetjusögur stjórnenda. Ég ákvað strax að Kleppsbókin
ætti að segja söguna frá sem flestum hliðum. í þessari
grein mun ég segja sögu fyrstu yfirlækna spítalans í stuttu
máli.
rólegu umhverfi íjarri skarkala venjulegs lífs. Þessi stefna
átti rætur að rekja til gömlu hælanna eða fangelsanna sem
reist voru víða um Evrópu á 17. og 18. öld þar sem safnað
var saman mildum íjölda utangarðsmanna í samfélaginu
sem ekki virtust geta lifað „eðlilegu borgaralegu lífi“.
Mynd: Kleppuranno 1907
Byggingarsaga
Ekki var hafist handa við að reisa geðsjúkrahús á
Islandi fyrr en árið 1906. Menn höfðu þá rætt nauðsyn
slíkrar byggingar í liðlega 40 ár en ekki komist að neinu
samkomulagi um stærð hennar eða staðsetningu. Deilt
var um hversu brýn þörfin væri og hve margir geðveikir
v®ru á landinu. Læknar sem skrifuðu um málið lásu
yfirvöldum pistilinn og gerðu sér tíðrætt um ömurlega
meðferð á geðsjúkum í landinu.
Eyggingaframkvæmdir hófust í landi jarðarinnar
Klepps við Viðeyjarsund. Kleppur var fyrsta sjúkrahús
landsins sem reist var og rekið af ríkinu. í upphafi var
litið á stofnunina sem hæli eða athvarf þar sem fólki væri
komið fyrir fremur en sjúkrahús eða lækningastofnun.
kað má telja eðlilegt vegna þess að mest aðkallandi var
að koma þeim sjúklingum fyrir sem veikastir voru eða
hættulegastir og erfiðastir sjálfum sér og öðrum. Ekki var
fitið svo á að margir sjúklingar myndu læknast á Kleppi
fieldur legðust inn til langframa.
Við staðarvalið var fylgt þeirri meginreglu að geðsj úkrahús
skyldu vera einangruð í samfélaginu. Trú manna var sú að
geðsjúklingum væri fyrir bestu að lifa í friði í fallegu og
Vart hefði mönnum getað tekist betur með staðarval fyrir
hinn nýja geðveikraspítala en að Kleppi. Útsýnið til sjávar
og eyjanna er stórkostlegt og Esjan blasir ávallt við sjónum í
öllum sínum breytileika. Allt í kringum hælið voru grösug
tún svo að margt minnti á sveitabýli við sjávarsíðuna.
Kleppsspítali var teiknaður af Rögnvaldi Ólafssyni
húsameistara. íbúðarhús læknis og annars starfsfólks og
sjúkrahúsið voru samtengd með gangi. Sjúkrahúsið sjálft
var á tveimur hæðum. Á neðri hæðinni var miðstöð,
eldiviðarherbergi, matsalur og vinnuherbergi karla og
kvenna auk eldhúss og geymslna. Á efri hæðinni voru
hinar eiginlegu legudeildir með karla- og kvennagangi
með rúmum fyrir 40 sjúklinga skv. fyrstu teikningum. í
hvorum gangi voru 4 einmenningsherbergi eða „sellur“
fyrir órólega sjúklinga.
Ráðist var í þessa byggingu af miklum skörungsskap enda
nam kostnaðurinn 7,5% af heildarupphæð íjárlaga fyrir
árið 1906. Byggingin sjálf gekk vel og húsið var komið
upp að einu ári liðnu.
Fyrstu árin
Þórður Sveinsson var fyrsti yfirlæknir spítalans. Að loknu
læknaprófi sigldi hann til framhaldsnáms í geðlæknisfræði
með styrk frá stjórnvöldum. Hann fór til Danmerkur til
framhaldsnáms í Kaupmannahöfn og Árósum og síðan í
Múnchen í nokkra mánuði. Þar nam hann geðlækningar
hjá sjálfum Emil Kraepelin sem var skærasta stjarna
fagsins á þessum tíma. Eítir þetta kom Þórður heim og
tók við stjórnvelinum á Kleppi.
Samkvæmt erindisbréfi Þórðar má segja að hann
hafi verið einráður á spítalanum. Hann hafði á hendi
Læknaneminn
45