Læknaneminn - 01.04.2008, Side 59

algeng. Hvað þekktust slíkra brota
eru boxarabrot (subcapituler MC
fracture) sem eru algengust á
firnmta miðhandarbeini. Þessi brot
eru oft vinkluð fram á við (volar
angulation) eða með hliðarvinklun.
Erfitt er að þola mikla skekkju í öðru
naiðhandarbeini en skekkja veldur
síður vandræðum í þriðja, fjórða og
fimmta. 40° vinklun fram á við í
fimmta miðhandarbeini veldur oít
á tíðum óverulegri færnisskerðingu.
bað er þó ákveðin skynsemi í því að
rétta tilfærð brot og gipsa því hættan
á færnisskerðingu eykst eftir því sem
tilfærslan er meiri. Vanda þarf gipsið
því þessi brot hafa ríka tilheigingu
til að skríða á ný. Úlnliður á að
vera í vægri réttu, hnúaliðir í 60-
90° beygju og mið- og fjærliðir
beinir. Gipstími er 2-4 vikur og er
sjaldan ástæða til aðgerða. Skaftbrot
á miðhandarbeinum eru í sumum
tilvikum án tilfærslu og stöðug og
þurfa þá gips í stuttan tíma (1-2 vikur)
og síðan varfærna hreyfiþjálfun.
Onnur þurfa lokaða réttingu og
gipsun í allt að 5 vikur. Aðgerð er oft
álitlegur kostur bæði til að tryggja
góða legu og einnig til að hægt sé
að byrja hreyfiþjálfun snemma.
Stöðug innri festing gerir gipsun
óþarfa nema þá sem verkjameðferð.
Brot í nærenda miðhandarbeina
geta legið inn í liðina milli þeirra
og úlnliðsbeina (CMC). Af slíkum
brotum er brot í nærhluta fyrsta
miðhandarbeins algengast, svokallað
Bennet brot. Þá er um afrifubrotflaska
að ræða ölnarmegin í nærhlutanum
og meginhluti fyrsta miðhandarbeins
skríður að hluta úr liðnum (CMC
I subluxation). Sambærilegt brot
í fimmta miðhandarbeini kallast
Tenneb brot. Afrifubrotflaskinn
situr þá eftir sveifarmegin (radialt)
og meginhluti miðhandarbeinsins
skríður úr liðnum ölnarmegin.
Meðferð á þessum brotum er oftast
aðgerð þar sem gerð er lokuð eða
opin rétting eftir atvikum og brot fest
með pinnum.
Af brotum á úlnliðsbeinum eru brot á
bátsbeini(scaphoidum)langalgengust
eða um 80%. Þar á eftir eru brot á
þríhyrnubeini (triquetrum) í um 14%
tilvika. Það er þó sennilegt að brot í
öðrum úlnliðsbeinum séu vangreind
því þau eru ekki auðveld í greiningu
með hefðbundnum röntgenmyndum.
Bátsbeinið sem líkist baun að lögun
gegnir mikilvægu hlutverki í að
tryggja stöðugleika innbyrðis milli
úlnliðsbeina. Blóðrás beinsins kemur
að langmestu leyti í gegnum greinar
frá sveifarslagæð (arteria radialis)
í þærenda þess. Af því leiðir að við
brot getur blóðflæði til nærhlutans
raskast. Þessi viðkvæma blóðrás
skýrir háa tíðni á vangróningi (non-
union), fölskum lið (pseudoartrosis)
og drepi eftir brot á bátsbeini.
Bátsbeinsbrot eru algengust hjá
ungum karlmönnum og verða oftast
við fall á útrétta hendi þannig að úr
verður ofrétta í úlnlið. Við skoðun
eru meðal annars eymsli til staðar
í tóbakslaut (anatomic snuff box),
yfir íjærenda bátsbeinsins aðlægt
þumalrótinni lófamegin og óbeinn
verkur við tog eða þrýsting á þumal.
Greining fæst í flestum tilvikum með
röntgenmyndatöku. Nauðsynlegt er
að fá sérstakar bátsbeinsinnstillingar.
Því er ekki nóg að fá hefðbundar
úlnliðsmyndir heldur þarf að biðja
um bátsbeinsmyndir. Því miður
er ekki öruggt að bátsbeinsbrot
greinist með þessum myndum
þannig að eðlileg röntgenmynd
útilokar ekki brot. Hætta er á
vangróningi, drepi og fölskum lið við
bátsbeinsbeinsbrot. Til að missa ekki
af broti eru ýmsar leiðir færar til að
rannsaka málið frekar ef ekki er hægt
að útiloka brot á bátsbeini klínískt.
Þegar klínískur grunur um brot er
til staðar en röntgenmynd sýnir ekki
brot er hefðbundið að meðhöndla í
bátsbeinsgipsi og endurmeta ástandið
eftir 7-14 daga. Röntgen er síðan
endurtekið ef áframhaldandi grunur
er um brot við skoðun. Ef sú mynd
staðfestir ekki brot þá er pantað
beinaskann sem gefur endanlega svar
af eða á um brot. Aðrir möguleikar
eru segulómun eða tölvusneiðmynd.