Læknaneminn - 01.04.2008, Side 103

koma fyrir í öllum aldursflokkum og jafnt hjá báðum
kynjum. Útlægir eitlar eru fyrst og fremst þreifanlegir á
hálsi, í holhöndum og í nárum. Keríisbundin einkenni á
borð við nætursvita, hita, slen og þyngdartap geta verið
til staðar en sjúklingur getur einnig verið einkennalaus.
Rannsóknir hafa sýnt að í meirihluta tilfella ganga
eitlastækkanir til baka að sjálfu sér og í yfir 90% tilvika
þykir ekki tilefni til brottnáms eitilsins. Illkynja
breytingar, á borð við eitilfrumuæxli og meinvörp, eru
sjaldgæfar en fer tíðni þeirra hækkandi með aldri.
Tilgangur rannsóknarinnar var að athuga orsakir
eitlastækkana í öllum brottnumdum eitlum á íslandi á
15 ára tímabili (1991-2005) og flokka greiningarnar. Ef
um góð-kynja breytingar var að ræða voru þær flokkaðar
í ósérhæfðar eða sérhæfðar breytingar. Ef um illkynja
breytingar var að ræða voru þær flokkaðar í annað
hvort eitilfrumuæxli eða meinvörp. Enn fremur var
markmið að athuga tíðni mismunandi greininga m.t.t.
aldurs sjúklinga, kyns, staðsetningu eitlana sem og hvort
eitlarnir voru brottnumdir á sjúkrahúsi eða annars staðar.
Svipaðar rannsóknir sem gerðar hafa verið erlendis ná oft
aðeins til ákveðinna aldursflokka eða eru bundnar við
afmörkuð landsvæði og er ekki vitað til að rannsókn sem
þessi, er nær til heillar þjóðar, hafi áður verið gerð.
Efniviður og aðferðir:
Framkvæmd var tölvuleit í gagnagrunnum
meinafræðideilda Landspítala Háskólasjúkrahúss
og Fjórðungssjúkrahússins á Akureyri auk Vefja-
rannsóknarstofunnar Álfheimum 74. Sett voru ákveðin
skilmerki fyrir úrtakshópinn, en þau voru m.a. þau að
eitlarnir væru útlægir, sjúklingarnir væru ekki með
greindan sjúkdóm sem gæti valdið eitlastækkunum og að
sjúklingarnir væru ekki í eftirliti vegna fyrri sjúkdóma.
Farið var yfir öll vefjasvör og skráður aldur, kyn,
staðsetning eitla, sjúkdómsgreining og hvar eitlabrottnám
var framkvæmt.
Niðurstöður og ályktanir:
Á tímabilinu fundust 1061 tilfelli sem uppfylltu skilmerki
rannsóknarinnar (530 karlar og 531 kona). í heildina
var kynjaskipting jöfn en munur var á innbyrðis tíðni
eitlatöku á milli kynja eftir aldri. Góðkynja breytingar
voru 67,4% af heildarfjölda tilfella (meðalaldur 30,5 ár)
en þær illkynja voru 32,6% (með-a->-4aldur 53,2 ár).
Af góðkynja breytingunum voru 81,8% ósérhæfðar en
18,2% sér-hæfðar og var hnúðabólga af þeim algengust.
Af illkynja breytingunum voru 71,7% eitilfrumuæxli en
meinvörp voru 28,3% (óþekktur uppruni og uppruni í
lunga algengast). Hvað staðsetningu varðar þá voru 66.6%
eitlana teknir af háls- og höfuð-svæði, 16,1% úr nára,
14,6% úr holhönd og 2,6% frá öðrum útlægum stöðum.
Innbyrðis hlutfall greininga var óháð staðsetningu. Af
eitlatökunum fóru 70,8% þeirra fram á sjúkrahúsi, 28,0%
hjá sjálfstætt starfandi sérfræðingum á stofu og 1,2% á
heilsugæslu eða hjá heimilislækni. Meirihluti eitla með
illkynja breytingum voru teknir á sjúkrahúsi. Tíðni
eitlabrottnáms var stöðug innan tímabilsins.
Heiladingulsæxli á íslandi í 50 ár
Tinna Baldvinsdóttirl, Jón Gunnlaugur Jónassonl,3,4,
Árni V. Þórssson5, Rafn Benediktssonl,2
lLæknadeild Háskóla íslands, 2 Innkirtla- og efnaskip-
tasjúkdómadeild Landspítali Fossvogi, 3 Krabbameins-
skrá Krabbameinsfélags íslands, 4 Rannsóknarstofa
Háskólans í meinafræði, 5 Barnaspítali Hringsins
Inngangur:
Æxli í heiladingli eru sjaldgæf og oftast góðkynja. Helstu
einkenni eru vegna röskunar á hormónastarfsemi eða
vegna staðbundins vaxtar sem getur valdið m.a. truflun
á sjónsviði. Fáar faraldsfræðilegar rannsóknir hafa verið
gerðar á þessum æxlum og þær spanna takmörkuð
tímabil. Þær benda til þess að heiladingulsæxli séu
algengari en talið hefur verið. Tíðni þeirra hefur aukist
mjög með bættri myndgreiningartækni, sérstaklega hvað
varðar æxli sem uppgötvast fyrir tilviljun. Markmið
þessarar rannsóknar er að kanna algengi og nýgengi
heiladingulsæxla á íslandi á tímabilinu 1955-2007, eða í
rúmlega hálfa öld.
Efniviður og aðferðir:
Gögn fengust frá röntgendeildum Landspítala
háskólasjúkrahúss, Fjórðungssjúkrahússins á Akureyri
og Röntgen Domus Medica. Einnig voru gögn fengin frá
Rannsóknarstofu Háskólans í meinafræði, göngudeild
innkirtlasjúkdóma á Landspítala, Hjartavernd,
Krabbameinsskrá, sérfræðingum í innkirtlasjúkdómum
og kvenlækningum. Að auki var byggt á rannsókn
á heiladingulssjúkdómum sem gerð var árið 2001.
Sjúkraskrár, meinafræðisvör og röntgensvör auk annarra
gagna hvers einstaklings voru skoðuð til að staðfesta að
um æxli væri að ræða og síðan m.t.t. vefjagerðar, stærðar,
einkenna og fleiri atriða.
Niðurstöður:
Alls fundust 312 einstaklingar sem greinst hafa með æxli í
heildingli á rannsóknartímabilinu. Þar af voru 119 karlar
og 193 lcona, þar af voru 45 látnir. Greiningaraldur var á
bilinu 3 til 88 ára, aldur einstaklingana ídag er 4 ára til
94 ára. Meðalaldur við greiningu var 44 ára, 40 ára fyrir
konur en 51 ára fyrir karla. Aldurstaðlað nýgengi m.v.
100.000 er 2,9 fyrir konur og 1,8 fyrir karla á tímabilinu
1955-2006. Á tímabilinu 1955- 1967 er nýgengið fyrir
konur 0,1 og karla 0,4. Nýgengið á tímabilinu 1994-
2006 er 6,3 fyrir konur og 3,6 fyrir karla. Ljóst er því
að nýgengi hefur aukist verulega. Æxlin skiptust í níu
flokka og algengustu æxlin voru prólaktínóma, 35%, og
óstarfandi adenoma, 26%. 84% einstaklingana voru með
staðbundin eða hormónal einkenni við greiningu en 16%
greinast fyrir tilviljun. Af þessum 267 einstaklinum sem
eru á lífi eru einungis 194 sem vitað er að séu í eftirliti
vegna síns sjúkdóms.
Ályktanir:
Greinilegt er að fjöldi einstaklinga á Islandi eru með
æxli í heiladingli. Nýgengi hefur aukist og má sennilega
rekja það til bættra greiningar aðferða, sér ílagi betri
myndgreiningartækja. Nýgengið er í samræmi við eða