Úrval - 01.08.1968, Qupperneq 62

60
ÚRVAL
á haugi miklum í skógarrjóðri, og
höfðu ógrynni fjár verið lögð að
fótum hennar. Moldin í haugnum
var beinlínis blönduð peningum.
Stóra skál hafði hún í skauti sér.
Víkingar létu greipar sópa um
auðæfin, höfðu á burt með sér
allt það er þeir máttu og lögðu
til hlutskiptis. En á heimleiðinni
varð Þórir missáttur við lagsmann
sinn, þann er Karli nefndist og lét
Karli líf sitt í þeirra viðskiptum, en
hinn þriðji, Gunnsteinn, hvarf á
burt. Eftir það náði Þórir öllum
feng þeirra í sinar hendur.
Á þessum tímum stóð líkneskjan
í skógi nálægt bökkum þverár sem
fellur í Dvínu. En þegar Rússar
fóru að færa byggð sína í þessa átt
á kostnað Bjarma, fluttu Bjarmar
goð sitt með sér austur yfir Úral-
fjöll, þangað sem stórfljótin Ob og
Irtisj mætast.
Sebastian Munster, Georg Merca-
tor og aðrir kortagerðarmenn 16.
aldar mörkuðu hinni gullnu gyðju“
stað á kortum sínum. Sigismund
Herberstein barón hafði fregnir af
henni þegar hann kom til Moskvu
árið 1549. Honum var sagt að
líkneskjan væri hol að innan, og að
inni fyrir væri önnur mynd og
innan í henni hin þriðja, þrír ætt-
liðir í einum eftir því sem sagt var.
Þegar vindurinn lék um hið hola
tré,, ýlfraði ömurlega í því, svo að
skar í hjarta þeirra er heyrðu. Eng-
inn mátti augum líta gyðjuna, sem
stóð í helgum lundi. En hvenær
sem einhver af Björmum gekk
þar hjá og heyrði kvein vindsins,
varð hann að leggja frá sér einhver
verðmæti á trjágreinarnar: gull-
peninga, skinnavöru eða ofin klæði.
En verðir gyðjunnar, klæddir rauð-
um stökkum, fóru um skóginn á
degi hverjum og hirtu gjafir gyðj-
unnar, og gekk sú staða að erfðum.
Virðist Jumalalundurinn þannig
hafa verið einskonar fjárhirzla
þeirra Bjarma. Þegar mikið hafði
safnazt af gulli, var það steypt upp
í hylki sem lokaðist utan um eldri
líkneskjuna, með öllu því sem í
henni var. Einhverjar sagnir voru
líka um, að innsta og elzta líkn-
eskjan hefði verið höfð heim frá
Róm þegar sú borg var rænd forð-
um. Það styður þessa sögn að getið
er um „eirgæs“, sem átti að hafa
staðið við hlið Jumala. Bjarmar
höfðu ekkert sérstakt dálæti á gæs-
um, svo að hin heilaga gæs þeirra
hlýtur að hafa verið aðfengin. Svo
er það líka vitað, að handverks-
menn í fornöld kunnu þá list að
smíða hluti hola að innan þannig,
að „söngur“ kæmi innan úr þeim.
Og enn bendir það í sömu átt, að
fornar sagnir um líkneskjuna eigna
henni tign og fegurð, sem vel mundi
sæma fornrómverskri gyðju, en
stingur mjög í stúf við hin venju-
legu skurðgoð þeirra ættflokka
sem töframenn eða skémenn ráða
fyrir, og oftast eru höfð sem ljót-
ust til þess að hræða með þeim.
Þegar hinn enski ferðalangur
Giles Fletcher, kom til Moskvu ár-
ið 1584, gerði hann út leiðangur til
Úralfjalla undir forustu manns, sem
hét Bogdan, en þeir fundu ekki
hina „gullnu gyðju". Frá þessu er
sagt í bók Fletchers: Um auðæfi
Rússaveldis.
Eftir að Herberstein sleppir, hafa