Úrval - 01.12.1973, Blaðsíða 6

4
ÚRVAL
Auschwitz. En fyrir þessa umkomu
lausu menn, sem hrúgað var sam-
an í „14. blokk“, þessum daunillu,
sóðalegu klefum, var þetta grimmd
arlega hlutskipti sérstök pynting.
Og þegar nóttin skall á, gat eng-
inn hlotið ámæli fyrir þá leyndu
ósk, að flóttamaðurinn ætti að
finnast.
En hann fannst ekki. Aldrei
framar heyrðist neitt um hann. En
30 árum síðar var hans aftur minnzt
af Páli páfa' 6. og lýst sem „ef til
vill hinni björtustu og glæstustu
veru“, að hann skyldi sleppa „frá
hinni ómannlegu niðurlægingu og
djöfullegu grimmd nazistatímans .
Enginn svaf í „14. blokk“ þessa
nótt. Allir horfðust í augu við sál-
arangist og kvíða. Upphefð, heim-
ili, frelsi, fjölskylda — allt var
týnt. Nú var lífið — hið einasta,
sem eftir var — haft að leiksoppi.
Einn fanganna, fyrrverandi pólsk
ur hermaður, Francis Gajowniczek,
lýsir aðstöðunni á þessa leið:
„Svo lengi von sem líf“. Og fyr-
ir hann var vonin sérstaklega dýr-
mæt. Hann hélt, að konan sín og
tveir synir væru enn á lífi.
Gæti hann aðeins sloppið úr þess-
um hreinsunareldi, mundi hann
finna þau og nýtt líf gæti hafizt.
f næsta fleti lá listaverkasali Mec-
zyslaw Koscielniak sem hafði glat-
að síðustu vonarglætu sinni.
„Hamingjuljós mitt var þá þegar
slokknað", segir hann. „Nazistarnir
höfðu gert okkur að skepnum, sem
gætu gert sig að þjófum fyrir brauð
mola. Alla nema prestinn".
Jafnvel nú vissi Koscielniak, að
presturinn var öðruvísi en hinir.
Þótt hann væri oft veikur og
máttfarnari en flestir aðrir, virtist
presturinn alltaf hafa einhverjum
molum að miðla. Ef hann gat stað-
ið upp, vildi hann vinna. Ef einn
brást, bauðst hann til að hlaupa í
skarðið. Og í leyndum var honum
trúað fyrir öllu af hinum. Meira
að segja þessa nótt, sem virtist
endalaus, sá Koscielniak prestinn
krjúpa við flet grátandi unglings
og heyrði hann segja:
„Það þarf enginn að hræðast
dauðann“.
Um það leyti, sem kallað var til
starfa um morguninn, var sólar-
hitinn orðinn óþolandi. Fangarnir
úr hinum álmunum voru nú þeg-
ar horfnir. En hópurinn í „14.
blokk“ hímdi í fangelsisgarðinum.
Þeir stóðu þar allan daginn, tíu
raðir uppistandandi beinagrinda.
Þeir, sem hnigu niður af þreytu
eða svima, voru barðir eða sparkað
í þá, unz þeir stauluðust á fætur.
Þeir, sem ekki gátu staðið upp,
voru blátt áfram settir í hrúgu.
Um klukkan 6 að kvöldi tilkynnti
fangavörðurinn Fritch ofursti, að
flóttamaðurinn hefði ekki fundizt.
Hann mundi nú velja þá tíu, sem
áttu að deyja. Þeir yrðu fluttir í
dauðabúðirnar í „13. blokk“ og
látnir drepast úr hungri.
Valið tók aðeins örfáar mínút-
ur, en fyrir hina kvíðandi, ör-
magna menn var það heil eilífð.
Með skellandi stígvél á hörðum
vellinum, færðist Fritsch frá einni
röð til annarrar.
Hann staðnæmdist tíu sinnum og
sagði eitt orð í hræðilegri þögn-
inni: „Þú“.