Úrval - 01.12.1973, Síða 78

76
ljósmyndatækjum sínum. Er hann
gaumgæfði ljósmyndaplöturnar, tók
hann eftir daufum bletti, ógreini-
legum en björtum í miðjunni, þar
sem ekkert hafði komið í ljós áð-
ur. Kohoutek gizkaði á, að þarna
væri um að ræða nýja halastjörnu,
en hann hafði engan grun um, hve
merk hún var.
En fljótlega varð augljóst, hve
merkileg haiastjarna þessi er. Þótt
hún væri enn í um 6500 milljóna
kílómetra fjarlægð, og tíu þúsund
sinnum veikari að ljósmagni en hin
daufasta stjarna, sýnileg berum
augum, þá varð kómeta þessi bjart-
ari með degi hverjum á ljósmynda-
plötum athugunarmannanna.
Fyrstu útreikningar bentu til
spennandi niðurstöðu: Kohoutek-
halastjarnan var ekki í mikilli fjar-
lægð og átti eftir að fara mjög ná-
lægt sólu.
„Enda þótt nokkrar nýjar kóm-
etur finnist árlega,“ segir Kohou-
tek, „þá er það ekki fyrr en þær
koma nálægt sólu, að þær gerast
forvitnilegar." Þessi, sem hér um
ræðir, bar öll merki þess að vera
af stærstu gerð.
Tíðindi þessi spurðust til annarra
stjörnuathugunarmanna, og stjörnu
kíkjum vítt um heim var beint af
áhuga að hinu nýfundna fyrirbæri.
Væntanlegum geimförum var falið
að gefa stjörnunni gætur með tæki-
um sínum.
„Aldrei fyrr,“ segir Fred Whipp-
le, „hefur halastjarna, sem kemur
svona nálægt, verið uppgötvuð eins
langt í burtu. Þetta gefur okkur
ómetanlegt tækifæri til að verða
ÚRVAL
margs fróðari um þessa gesti utan
úr geimnum."
Ekki hefur ætíð verið beðið komu
halastjörnu með tilhlökkun. Öldum
saman voru þær taldar boða váleg
tíðindi og við að sjá þær greip oft
um sig skelfing meðal fólks. Vissu-
lega áttu sér stundum stað hörmu-
legir atburðir meðan halastjörnur
voru á ferð, hvort sem um tilvilj-
anir var að ræða eður ei. Árið 1456
bætti Calixtus páfi þessum orðum
við bænasöng sinn: „Guð bjargi oss
frá djöflinum, Tyrkjanum og kóm-
etunni."
Edmund Halley, hinn mikli
stjörnufræðingur 18. aldarinnar,
átti eftir að eyða hjátrúnni varð-
andi halastjörnur. Hann tók eftir,
að þær komu með reglulegu milli-
bili. Sérstaklega athyglisverðar
voru skýrslur, sem náðu langt aft-
ur í tímann og gátu um halastjörn-
ur, sem komu á 76 ára fresti. Hall-
ey komst að þeirri niðurstöðu, að
hér væri um eina og sömu hala-
stjörnuna að ræða og hreyfingar
hennar mætti skýra með þyngdar-
lögmálinu.
„Halastjörnur," sagði hann, „fara
eftir ákveðnum baugum umhverfis
sólu eins og pláneturnar, en braut-
ir þeirra eru svo aflangar, að vér
jarðarbúar verðum ekki varir við
þær nema að takmökuðu leyti.“
Hann varpaði nú fram djörfum spá
dómi: Sama halastjarnan ætti eftir
að sjást aftur árið 1758.
Á jóladag 1758 birtist halastjarna
nákvæmlega eftir spánni. Síðan
hefur stjarnan verið kennd við
Halley, og hefur hún haldið ,,áætl-