Úrval - 01.10.1978, Qupperneq 60

58
kenni mannanna. Gildruveiðimenn
og dýragarðsstarfsmenn vita, að dýr
eiga til að deyja eftir átök eða þegar
þau eiga sér ekki undankomu auðið,
eða þegar þau eru flutt á framandi
staði eða verða fyrir snöggri áreitni.
Dýr á rannsóknastofum fá stundum
snögga hjartasjúkdóma, þegar þau
geta ekki sætt sig við kringumstæð-
urnar.
Þess konar sállíkamlegar breytingar
geta sprottið af tveimur grundvallar
viðbragðskerfum, sem til eru bæði
hjá mönnum og dýrum og beinast að
því að aðlaga viðkomandi að hættu-
ástandi. Annars vegar er um að ræða
sállíkamlegt kerfi, sem kalla má
flótta-baráttu kerfi, en það gerir lík-
amann á augabragði tilbúinn í miklar
og snöggar, nærri sjálfvirkar varnarað-
gerðir. Hitt kerfið, varðveislu-hörfun-
ar kerfið býr líkamann undir að losa
sig frá og hafast ekki að, og getur
stundum bjargað lífi, þegar viðkom-
andi getur ekkert gert til að bægja frá
hættunum í umhverfinu.
Venjulega eru þessi tvö viðbragða-
kerfi í hárfínu jafnvægi, en stundum
rofnar sambandið milli þeirra er þau
verða fyrir óvenjulcgri og róttækri
áreitni, svo sem þegar sálfræðileg
óvissa verður öllu yfirsterkari. Mjög
tíð skipti frá einu viðbragðinu yfir I
annað geta haft alvarlegar afleiðingar
fyrir starfsemi hjarta og blóðrásar.
Dýr á rannsóknarstofum verða
bráðkvödd undir samskonar sálfræði-
legum kringumstæðum og oft fylgja
þeim dauðdaga hjá mönnunum.
ÚRVAL
Ennfremur er hin beina dánarorsök
oftast truflun á hjartslætti — sem
töluverðar líkur benda til að sé al-
gengasta orsökin meðal manna.
Akveðinn hormón, sem líkaminn
framleiðir þá of mikið af, veldur þess-
um banvæna hjartsláttarruglingi. Á
rannsóknastofum er hægt að bjarga
dýrunum frá hjartaslagi af þessum
toga með því að gefa þeim lyf, sem
loka taugaleiðum til hjartans og gera
hjartsláttinn eðlilegan.
Rannsóknir á dýrum geta I framtíð-
inni varpað Ijósi á þá orsakaröð, sem
tengir saman streitu og snöggan
dauða, kannski meira að segja á leiðir
til að bæta úr þessu. En á meðan vr n
læknum ráðlegt, þegar þeir eiga við
sjúklinga með hjartasjúkdóma eða
ólæknandi sjúkdóma að reyna að sjá
fyrir um atvik, sem gætu valdið
snöggum geðshræringum hjá þessum
sjúklingum. Þeir ættu að íhuga, hvort
ekki væri ástæða tii að gefa hjartaró-
andi lyf áðúr en slík atvik ber að
höndum, og ef um er að ræða dauðs-
föll í fjölskyldunni ættu þeir að vekja
athygli á því, að sum róandi lyf auka
hættuna á óreglulegum hjartslætti
hjá sumum sjúklingum. Ef til vill
ættu menn að fara í gagngerða lækn-
isskoðun fyrir, en ekki eftir, mikilvæg
tímamót í lífi sínu, svo sem að setjast
i helgan stein að lokinni starfsævi eða
fyrir ártíðir ástvina. En fyllri rannsókn
á snöggum dauðsföllum kynni að
gefa gagnlegar upplýsingar fyrir
lækna og þá sem eru í mestum voða.
★