Læknaneminn - 01.04.2020, Page 76

Fr
óð
le
ik
ur
7
6
og framkvæmdu tvíblinda rannsókn til þess að
kanna þátt lyfleysuáhrifa í breytingum á líðan
samfara notkun pillunnar.23 Þátttakendur
voru leghafar sem allir höfðu reynslu af
pillunni og höfðu upplifað verra skap við
notkun hennar. Tilraunahópur tók pilluna en
samanburðarhópur tók lyfleysu. Niðurstöður
voru á þann veg að þátttakendur sem
notuðust raunverulega við pilluna upplifðu
frekar þungt skap, skapsveiflur og þreytu en
þeir sem tóku lyfleysu. Rannsakendurnir vildu
einnig kanna hvort notkun pillunnar myndi
valda breytingum í viðbragðshæfni heilasvæða
sem koma að úrvinnslu tilfinninga og hafa
einnig viðtaka fyrir kvenhormón. Notast var
við fMRI heilaskanna og þátttakendur leystu
verkefni sem átti að kalla fram virkni í þessum
heilasvæðum. Hjá samanburðarhópi sást
minnkuð virkni í hægri möndlu (amygdala)
sem ekki sást hjá tilraunahópi. Þetta var
túlkað á þann veg að pillan gæti dregið úr
aðlögunarhæfni möndlu en það myndi leiða
til aukinnar næmni fyrir tilfinningalegu áreiti
og þannig til vanlíðanar. Hjá tilraunahópi sást
hinsvegar minnkuð viðbragðshæfni vinstri
eyju (insula) við tilfinningalegu áreiti en ekki
hjá samanburðarhópi. Talið er að vinstri eyja
geti virkjast af jákvæðum tilfinningum og
minnkuð virkni hennar gæti því endurspeglað
verri líðan. Þessum niðurstöðum ber að taka
með þeim mikla fyrirvara að um er að ræða
litla rannsókn en í úrtakinu voru einungis 34
einstaklingar. Þrátt fyrir að 4-10% notenda
pillunnar kvarti yfir skapbreytingum til hins
verra hefur orsakasamhengi milli notkunar
lyfsins og skapbreytinga hingað til ekki verið
staðfest. Til þess þyrfti að framkvæma stærri
rannsókn.
Áhrif pillunnar á líðan eru flókin og virðast
fara eftir ýmsum þáttum; svo sem hlutfalli
milli estrógens og prógesteróns hjá þeim sem
taka hana, eðli tíða fólks og geðsögu þess og
jafnvel mörgum fleiri þáttum. Þessi áhrif hafa
ekki verið mikið rannsökuð og þá taka fæstar
rannsóknir, sem þó hafa verið framkvæmdar,
tillit til mismunandi hormónasamsetningar
í pillunum. Það er því langt í land að búið
sé að rannsaka til hlítar og skýra áhrif
getnaðarvarnartaflna á andlega líðan fólks.
Höfundur þakkar Reyni Hans Reynissyni,
deildar lækni á kvennadeild Landspítala, kærlega
fyrir yfirlestur og góða aðstoð.
Heimildir
1. Factors predicting mood changes in oral contraceptive pill users
[Internet]. [Sótt í júní 2020]. Aðgengilegt á: https://www.ncbi.nlm.nih.
gov/pmc/articles/PMC3844635/
2. Combined pill - NHS [Internet]. [Sótt í júní 2020]. Aðgengilegt á:
https://www.nhs.uk/conditions/contraception/combined-contraceptive-
pill/
3. Koo EB, Petersen TD, Kimball AB. Meta-Analysis comparing efficacy
of antibiotics versus oral contraceptives in acne vulgaris. Journal of
the American Academy of Dermatology [Internet]. 2014 Sep 1 [sótt
í júní 2020];71(3):450–9. Aðgengilegt á: http://dx.doi.org/10.1016/j.
jaad.2014.03.051
4. Combination birth control pills - Mayo Clinic [Internet]. [Sótt í júní
2020]. Aðgengilegt á: https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/
combination-birth-control-pills/about/pac-20385282
5. Oral contraceptive pill for primary dysmenorrhoea [Internet]. [Sótt í
júní 2020]. Aðgengilegt á: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/
PMC7154221/
6. Thiyagarajan DK, Basit H, Jeanmonod R. Physiology, Menstrual Cycle.
[Uppfært 24. apríl 2019]. Birtist í: StatPearls [Á vefnum]. Treasure Island
(FL): StatPearls Publishing; janúar 2019. Aðgengilegt á: https://www.
ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK500020/
7. Extra-gonadal sites of estrogen biosynthesis and function [Internet].
[Sótt í júní 2020]. Aðgengilegt á: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/
articles/PMC5227141/
8. Estrogen Therapy and Cognition: A Review of the Cholinergic
Hypothesis [Internet]. [Sótt í júní 2020]. Aðgengilegt á: https://www.
ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2852210/
9. Estrogen and Bone Metabolism - PubMed [Internet]. [Sótt í júní 2020].
Aðgengilegt á: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8865143/
10. How Estrogen Plays a Role in Women’s Health: Women’s Healthcare
of Princeton: Gynecologists [Internet]. [Sótt í júní 2020]. Aðgengilegt
á: https://www.princetongyn.com/blog/how-estrogen-plays-a-role-in-
womens-health
11. Rhythm of Sebum Excretion During the Menstrual Cycle - PubMed
[Internet]. [Sótt í júní 2020]. Aðgengilegt á: https://pubmed.ncbi.nlm.
nih.gov/1884855/
12. World Health Organisation. WHO laboratory manual for the
examination and processing of human semen. 5. útgáfa. 2010. 5. viðauki,
Cervical mucus; bls. 245.
13. Hormonal predictors of sexual motivation in natural menstrual cycles -
ScienceDirect [Internet]. [Sótt í júní 2020]. Aðgengilegt á: https://www.
sciencedirect.com/science/article/pii/S0018506X13000482
14. Menstrual Cycle Effects on Mental Health Outcomes: A Meta-Analysis
- PubMed [Internet]. [Sótt í júní 2020]. Aðgengilegt á: https://pubmed.
ncbi.nlm.nih.gov/29461935/
15. Neurobiological Underpinnings of the Estrogen – Mood Relationship
[Internet]. [Sótt í júní 2020]. Aðgengilegt á: https://www.ncbi.nlm.nih.
gov/pmc/articles/PMC3753111/
16. Lowdermilk D.L., Perry S.E., Cashion M.C., Alden K.R. og Olshansky
E. Maternity and Women›s Health Care. 12. útgáfa. Missouri: Elsevier;
2020. 6. kafli, Reproductive System Concerns; bls. 105.
17. Hormone-related Headache: Pathophysiology and Treatment - PubMed
[Internet]. [Sótt í júní 2020]. Aðgengilegt á: https://pubmed.ncbi.nlm.
nih.gov/16478288/
18. The trajectory of negative mood and depressive symptoms over two
decades - ScienceDirect [Internet]. [Sótt í júní 2020]. Aðgengilegt á:
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0378512216302845
19. Patient education: Premenstrual syndrome (PMS) and premenstrual
dysphoric disorder (PMDD) (Beyond the Basics) - UpToDate [Internet].
[Sótt í júní 2020]. Aðgengilegt á: https://www.uptodate.com/contents/
premenstrual-syndrome-pms-and-premenstrual-dysphoric-disorder-
pmdd-beyond-the-basics
20. PMS (premenstrual syndrome) - NHS [Internet]. [Sótt í júní 2020].
Aðgengilegt á: https://www.nhs.uk/conditions/pre-menstrual-syndrome/
21. Minipill (progestin-only birth control pill) - Mayo Clinic [Internet].
[Sótt í júní 2020]. Aðgengilegt á: https://www.mayoclinic.org/tests-
procedures/minipill/about/pac-20388306
22. To What Extent Do Oral Contraceptives Influence Mood and Affect?
- PubMed [Internet]. [Sótt í júní 2020]. Aðgengilegt á: https://pubmed.
ncbi.nlm.nih.gov/12128235/
23. Oral Contraceptive Use Changes Brain Activity and Mood in Women
With Previous Negative Affect on the Pill--A Double-Blinded, Placebo-
Controlled Randomized Trial of a Levonorgestrel-Containing Combined
Oral Contraceptive - PubMed [Internet]. [Sótt í júní 2020]. Aðgengilegt
á: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23219471/