Ný menntamál - 01.06.1983, Blaðsíða 9

Það er ekkert rangt við það í sjálfu sér að sækjast eftir
ytri umbun, t.d. launum. Það má vafalaust rekja til
frumhvata að menn vilji láta sér líða vel en hins vegar er
heimskulegt að þeir geri það að meginmarkmiði í lífi
sinu. í námi er innri umbun hinn persónulegi þáttur en
ytri umbun tengist því fremur að nemendur inni af
hendi skyldur sínar sem samfélagsþegnar. En auðvitað
blandast þetta tvennt saman á margslunginn hátt í dag-
legu lífi manna.
Víkjum nánar að stöðu kennara. Sumir telja að það sé
út í hött að tala um kennara sem sérstaka starfsstétt;
erfitt sé að skilgreina verksvið þeirra eða benda á viður-
kenndar aðferðir til að ná tilteknum markmiðum;
kennarar eigi sér tæplega sérstakt fagmál o.s.frv. Hvað
viltu segja um þessar skoðanir?
Ég hef áður sagt að starfsmenntun kennara sé afar
mikilvæg en verð hreinlega að viðurkenna að það er
ákaflega erfitt að skilgreina nákvæmlega í hverju hún
er eða eigi að vera fólgin. Ég lít svo á að það sé hlut-
verk kennaraháskóla á okkar dögum að leita aðferða til
að bæta starfsmenntun kennara. Slík leit, og sú kennsla
sem væntanlega siglir í kjölfar hennar, verður að verð-
skulda að hún fari fram í háskóla. Almennt má segja að
við séum ekki komin ýkja langt i þessum efnum. Ég
ætla ekki að reyna að rekja hér sögu kennaramennt-
unar en á síðustu áratugum hafa komið fram kröfur
um að kennarar starfi sem eins konar tæknifræðingar
sem nýti sér ákveðin sálfræðileg eða kennslufræðileg
lögmál í markmiðabundnu námi. Ég er meðal þeirra
sem eru andvígir því að litið sé á kennara sem tækni-
menn í þessum skilningi. í kennaraháskóla verður að
huga að mörgu öðru en kennslutækni þótt hún sé góð
sem slík. Ósk mín er sú að kennarinn sé ábyrgur starfs-
maður sem í senn móti og endurskoði starf sitt á sjálf-
stæðan hátt og hljóti starfsmenntun i samræmi við þær
kröfur.
Þú hefur látið þá skoðun í Ijós að menntun kennara
verði að miðast við þær kröfur sem skólar geri til
starfsmanna sinna. Er ekki erfitt að mennta kennara
með hliðsjón af þessu þegar kröfur virðast stangast á?
Við eigum t.d. að miða kennsluna við þarfir einstakl-
inga en jafnframt eigum við að prófa alla í sama náms-
efni.
Ég get ekki neitað þessu. Það eru einmitt þverstæður af
þessu tagi sem gera starf kennara erfitt. Láti menn slík-
ar mótsagnir vaxa sér í augum getur vonleysi gert vart
við sig. En andstæður af þessu tagi koma ekki fram
nema kennarar velti fyrir sér ýmsum grundvallarvið-
horfum. Kannski óttast menn einmitt almennar og
opinskáar umræður um skólamál — og raunar önnur
veigamikil málefni — vegna þess að þeim óar við að
reyna að brjóta svo viðsjárverð álitamál til mergjar. Ég
skal t.d. játa að mér líður heldur illa andspænis þessum
flóknu vandamálum en kýs samt að horfast í augu við
andstæðurnar og búa við þær fremur en loka augunum
fyrir þeim. Ég held að kennarar og forsvarsmenn
menntastofnana verði að íhuga vandamálin frá ýmsum
hliðum og leita nýrra lausna. Ég álít jafnframt að við-
leitni i þá átt að leysa vandann geti veitt nemendum og
kennurum mikla fullnægju í starfi. Sú viðleitni krefst
þess að við séum reiðubúin að taka meiri áhættu en
tíðkast yfirleitt í skólastarfinu.
Er ekki mjög hæpiö að reyna breyta starfinu í grunn-
skólum ef kennslan í KHÍ miðast ekki við breyting-
arnar?
Það er augljóst. Hins vegar er erfitt að veita stúdentum
fullnægjandi menntun á þremur árum miðað við þær
kröfur sem ég hef minnst á. Kennslan verður þó að
miðast við það að þeir sem ljúka námi séu færir um að
keppa að þeim markmiðum sem grunnskólum eru sett
lögum samkvæmt. En við megum heldur ekki gleyma
því að starfshættir í KHÍ hafa breyst mjög til hins betra
á undanförnum árum. Nám sem tengist reynslu af
starfi í skólum og auknar rannsóknir á skólastarfi vekja
helst vonir um úrbætur á næstu árum.
Svo virðist sem stúdentar hafi öðrum fremur knúið
fram breytingar á skólastarfinu. Hafið þið kennararnir
ekki verið vel vakandi í starfi?
Það er erfitt að meta þetta. Við höfum ekki fremur en
grunnskólakennarar getað aðlagast breyttum
aðstæðum í einu vetfangi. Auk þess er og verður áfram
raunverulegur ágreiningur um inntak námsins og
hvernig skuli að kennslunni staðið. Mér finnst hins
vegar rétt að umræðan um hlutverk skólans verði
opnari og virkari en hún hefur verið undanfarin ár. Ég
held að mér sé óhætt að fullyrða að kennarar við KHÍ
og Æfingaskólann viðurkenni yfirleitt að nemenda-
hreyfingar hafi verið háskólanum mikil driffjöður.
Hins vegar hefur okkur kennurunum e.t.v. ekki tekist
að varðveita nægilega samhengið í nýbreytnistarfinu.
Ég vil taka sérstaklega fram að ég bind miklar vonir við
samstarf kennara og nemenda í Kennaraháskólanum.
Ég geri mér ekki vonir um að geta breytt hinum ytri
starfsskilyrðum stórkostlega en ég held að við getum
enn breytt hinu innra starfi í skólanum verulega til
batnaðar.
Er hugsanlegt að kennsluaðferðir kennara við skóla
eins og KHÍ hafi meiri áhrif á stúdenta en námsefnið?
Eru kennsluaðferðir kennara við KHÍ til fyrirmyndar?
Almennt má segja að kennaraefni og nemendur yfirleitt
mótist meira af þeim kennsluháttum sem þeir hafa
kynnst en beinlínis af þeim kenningum sem að þeim er
haldið. Stúdentar hafa bent á nauðsyn þess að kennslu-
hættir væru meira í samræmi við raunverulegar að-
stæður í grunnskólunum. En menn verða að skilja að
það er enginn hægðarleikur að skapa slíkar aðstæður,
9