Ný menntamál - 01.06.1983, Blaðsíða 56

Greitest hits úr
krossferð íslensku-
kennarans *
i.
Málvinir fagrir, góðan og gleðilegan
daginn. Þegar ég vaknaði í morgun við
útburðarvælið í vekjaraklukkunni upp-
hófust fangbrögð mín við skammdegis-
drauginn sem í vankaðri vitundinni tók
á sig líki loðins svarts flykkis sem greip
mig kverkataki og þrumaði digurbarka-
Iega: Þú stígur hvorki í fæturna né vitið
í dag, heillin, né mér yfir höfuð. Hér er
ég samt mætt.
Síðast vorum við trúi ég að tala um
prósa á sjöunda áratugnum, en þá var
þetta helst: Guðbergur gaf söguþræðin-
um á kjaftinn svo undan sveið; Thor
hélt áfram að skrifa um lónli blú bojs á
bömmer; Svava krossfesti konur upp
við kalda grjótveggi, en Indriði lék laus-
um hala í paradís.
Við þetta virtust þið nokkuð dús, en
bersýnilega eruð þið engu sáttari við
ykkar skammdegisdrauga en ég við
minn, og því langar mig til að víkja aft-
* Sbr. greitest hits úr krossferð krakkanna I,
I og /// í ljóðabók Einars Más. Guðmunds-
sonar, Róbinson Krusó snýr aftur, Rvik
1981.
ur að ljóðagerðinni (aftur, og nýbúin!
sveiið þið kannski í hljóði), til þess að
benda ykkur á hvernig megi særa burt
drauga eða önnur illfygli með orðum.
Mæli ég um og legg ég á að þráhyggin
berumst við vítt og um vítt um látra-
björg ljóðsins . . .
II.
Hvernig, já hvernig, hvar og til hvers?
spyrjið þið. Þið kvartið stundum yfir
torræðni ljóða, segið að vilji skáld
koma boðskap á framfæri eigi hann að
vera skýlaus; vilji skáldið veita upplýs-
ingar um sjálft sig eða umheiminn eigi
þær að vera tærar eins og kláravínið
áður en þið blandið það um helgar; les-
andinn þá eins og hver annar neytandi
sem getur valið eða hafnað, sagt já eða
nei. Þetta viðhorf ykkar speglar kröfu
aldarandans um notagildi, þá kröfu að
allt eigi að vera útskýranlegt, allt skuli
eiga sér samnefnara. En setn betur ferer
ekki svo. Það er svo margt sem ekki
verður tjáð röklega, hvorki með orðum
né tölum, sumt sem aðeins verður
skynjað en ekki skilið. A poem should
not mean but be, sagði einhver. En samt
höfum við.oftar en ekki þörf fyrir að tjá
með einhverjum hætti það sem við ,,fil-
um“. Ef við kjósum leið orðanna,
skáldskapinn, getum við hæglega lent í
biindgötu. Orð eru erfið, þau fást ekki
ókeypis nema stundum. En orð hafa þó
löngum verið tæki til að ná dýrmætu
valdi yfir umhverfinu eða eigin tilfinn-
ingum, þau geta t.d. hjálpað okkur að
sætta okkur við orðinn hlut, og þá
verka þau sem særingarþula: þau særa
burt úr heilanum óþægileg áreiti. Úr
einum meiriháttar skammdegisbömmer
vann ég t.d. á eftirfarandi hátt og
nefndi orðaklasann kaldrana:
Þœr ögurstundir
er kaldhötnruð angist
skellur á kaldhœðna einsemd
ogflóðgarðar beiskju bresta
í brimsorfnum hjörtum
er enginn aflögufær
ögrum borinna íslendinga.
III.
En hvar á að byrja? Því verður hver að
svara fyrir sig. Svar mitt er spurn, því
hvernig er t.d. hægt að mæla eigin
brjóstbirtu?
Síg ég I látrabjörg Ijóðsins
hvort veit ég hverfestinni heldur
hverfengurinn verður
í harðviðrisgjá
selsaugun fjarri
gjóandi gargandi vargur
yfir höfði mér
síg ég hugdeig
hvers megnar brjóstbirtan ?
Síspurulum fyrirgefst margt og þeir
steypast alltént ekki í staursfar sjálfsá-
nægju og hroka.
Skáldkonan Erica Jong sem lengi
hefur stundað kennslu, m.a. í ljóða-
gerð, gefur eftirfarandi ljóðauppskrift í
Arse Poetica:
Saltið myndhverfingarnar. Raðið
þeim yfir grœnmetið í eldfast ílát
þannig að brjóstin snúi upp og dreyp-
ið soðinu yfir. Leggið álpappír yfir
Ijóðið, setjið lok á leirpottinn og hitið
á rist ofarlega í eldstónni þar til
krauma tekur í Ijóðmyndunum.
Komið þá Ijóðinu fyrir í heitum ofn-
inum miðjum.
Steikið í klukkutíma og luttugu mín-
útur við stöðugan hita þannig að
heyra megi Ijóðið matla hóglega.
Ljóðið er tilbúið þegar holdið er laust
frá beinum og soðið tœrt. Fœrið upp
áfat ogfjarlœgið seglgarnið.
Hvernig væri að prófa . . . ?
IV.
Það eru fleiri en þið og ég sem standa
stundum ráðþrota gagnvart ýmsu orða-
kyns. Merkismaður eins og Sigfús
Daðason hefur m.a.s. játað slíkt. Nema
hvað? íhugið varnaðarorð hans:
Saam át oáólaátoýuutti
Höfundur: Jóhanna Sveinsdóttir