Ný menntamál - 01.06.1983, Blaðsíða 10

þótt það sé æskilegt; auka hinn verklega þátt eða hag-
nýtt starf og velja jafnframt þá þætti úr mörgum og
víðtækum fræðigreinum sem mestar líkur eru að nýtist
kennurum í starfi.
Þú hefur sagt að æskilegt sé að einn af lektorum upp-
eldisskorar hafi kennslufræði og hagnýtt skólastarf
sem sérsvið. Ætti þetta ekki að gilda um alla kennara
skólans?
Jú, það er rétt en ég tel samt eðlilegt að tiltekinn starfs-
maður fáist sérstaklega við hagnýta kennslufræði. Við
verðum að leitast við að tengja hina bóklegu þætti
kennslufræðinnar hagnýtum viðfangsefnum. Þetta mál
minnir raunar á rannsóknarstarfið en því hefur verið
allt of lítið sinnt til þessa. Staða kennara sem starfs-
stéttar er m.a. háð því að fram fari rannsóknir á sviði
skóla- og uppeldismála. Auka þarf hlutdeild þeirra í
slíku rannsóknarstarfi.
Hvernig er unnt að tengja bóknámið hagnýtum við-
fangsefnum?
Við gætum t.d. látið kennaraefni kynnast starfinu áður
en eiginlegt nám í KHÍ hefst. Þeir gætu t.a.m. starf-
að í hálft eða eitt ár í skóla. Við getum líka hugsað okk-
ur að nemar störfuðu við kennslu þegar námið er hálfn-
að. En það eru ýmsir annmarkar á þessu. Hvernig litist
kennarastéttinni á slíka tilhögun? Hver ætti að borga
nemum laun? Annars er eitt sorglegt varðandi annars
ágæta viðleitni í þá átt að tengja námið raunhæfu
starfi. Bæði starfandi kennarar og kennaranemar láta
stundum þá skoðun í ljós að við eigum að kenna kenn-
araefnum ,,að vinna starfið eins og það er.“ Ég man
t.d. að þessar raddir voru háværar í sambandi við byrj-
endakennslu fyrir 10-15 árum. Menn spurðu hvers
vegna við sendum frá okkur kennara sem gætu ekki
kennt þetta eða hitt, hvers vegna þeir gætu t.d. ekki
kennt lestur samkvæmt hljóðaðferð o.s.frv. Menn
slógu þvi föstu að ákveðnar aðferðir væru heppilegar
eða tiltekið námsefni gott. Hins vegar reiknuðu menn
kannski ekki með því að aðrir, t.d. kennarar við KÍ
eða KHÍ, væru e.t.v. ekki sama sinnis. Það er ákaf-
lega varasamt að þjálfa nemendur í að beita ákveðnum
aðferðum án þess að þeir þekki þau grundvallaratriði
sem að baki búa. Slík þjálfun veitir hins vegar visst
öryggi — en því miður oft haldlaust öryggi. Það er
býsna þægilegt fyrir nýútskrifaða kennara að kunna að
beita viðteknum aðferðum þegar þeir hefja kennslu en
óvíst er að slíkir kennarar verði mjög umbótasinnaðir
þegar til lengdar lætur. Nemum, sem vilja breyta
kennsluháttum, mistekst oft þegar þeir hefja kennslu.
Astæðan er m.a. sú að hugmyndir þeirra eru óraun-
sæjar. Þeir hafa ekki verið nægjanlega vel búnir undir
þann mismun sem er á veruleikanum í skólanum, þar
sem þeir taka til starfa, og þeim hugmyndum um skóla-
starf sem þeir aðhyllast. Með þessum orðum er ég að
benda á eina þversögnina enn: Það sem er hagkvæmt
10
eða hagnýtt í einum skilningi getur verið vafasamt ef
við lítum það af öðrum sjónarhóli.
Mig langar að minnast á samskipti KHÍ við aðrar stofn-
anir. Margir eru þeirrar skoðunar að lítil tengsl séu
milli KHÍ og grunnskólanna í landinu, lítil samvinna sé
milli KHÍ og Æfingaskólans og lítil samvinna sé milli
æfingakennara og grunnskólakennara sem vinna með
kennaranemum.
Ég get tekið undir þetta allt að einhverju leyti en á
mismunandi hátt. Mig langar til að minnast á Æfinga-
skólann sérstaklega því að við höfum rætt nokkuð um
tengsl KHÍ við skólana. Ég vil láta reyna á það til fulls
hvert hlutverk hans eigi að vera. Það er e.t.v. engan
veginn ljóst hvort hann gegnir því hlutverki sem honum
er ætlað samkvæmt lögum. Við verðum að huga betur
að því hvernig starfslið Æfingaskólans geti kynnt kenn-
araefnum betur starfið í grunnskólunum. í
Æfingaskólanum þarf að að fara fram nýbreytnistarf
sem veiti mönnum kjark til að vinna að umbótum þegar
þeir koma út á akurinn. í þessu sambandi eru margir
skipulagsþættir óljósir. Ég tel að slíkt starf geti vel sam-
rýmst því hlutverki skólans að vera miðstöð æfinga-
kennslu. Raunar ættu margir þróunarskólar á borð við
Æfingaskólann að starfa í landinu, a.m.k. einn í hverj-
um landsfjórðungi. En ég verð að segja að það er skrýt-
ið jafnrétti ef enginn skóli má vera öðruvisi en annar.
Slíkur þankagangur hefur verið áberandi og Æfinga-
skólinn hefur goldið þessa viðhorfs. Menn hafa klifað á
því að þar hafi kennt ,,betri“ kennarar en annars
staðar, við höfum fengið meira fé en aðrir skólar
o.s.frv. og því sé starfið þar ekki sambærilegt við starf i
öðrum grunnskólum. Margar slíkar staðhæfingar eru
rangar en aðrar bera vott um þröngsýn viðhorf til ný-
breytni- og tilraunastarfa í skólum. Yfirvöld ættu að
styðja nýbreytnistarf í mörgum skólum. Það gæfi
áreiðanlega góða raun, sbr. ,,verkstæðisskólana“ sem
prófuðu nýtt námsefni í samfélagsfræði fyrir nokkrum
árum. Mig langar að nefna eitt atriði til viðbótar úr því
að tækifæri gefst: Fátt eflir frekar starfsmenntunina en
stuðningur við æfingakennara i grunnskólum Iandsins
því þeir gegna veigamiklu hlutverki í starfi Kennarahá-
skólans. Regluleg námskeið eru nauðsynlegur þáttur í
símenntun þeirra.
Því hefur verið haldið fram að rannsóknir á sviði skóla-
og uppeldismála þjóni ekki tilgangi sínum vegna þess
að lítið samband sé milli rannsakenda og kennaranna
sem eiga að hagnýta sér niðurstöðurnar.
Eins og fram hefur komið eru rannsóknir á sviði skóla-
starfs á byrjunarstigi hér á landi en þar sem þær hafa
farið fram hafa þær mest einkennst af fræðilegum
áhuga vísindamanna og sennilega ekki haft teljandi
þýðingu fyrir kennara. Fáir kennarar hafa hlotið starfs-
menntun sem gerir þeim kleift að hagnýta sér niður-
stöður rannsókna til fullnustu og því síður að stunda