Ný menntamál - 01.06.1983, Blaðsíða 17

Vinnutímakönnun
í janúar 1982 könnuðu kennarar í Snæ-
landsskóla vinnuframlag sitt utan bund-
ins viðverutíma. Þeir skráðu hve mikl-
um tíma þeir eyddu í
— undirbúning fyrir kennslu
— yfirferð verkefna
— samstarf við kennara
— samstarf við nemendur
— samstarf við foreldra
— vinnu í kennslustofu (frágang, til-
tekt).
18 kennarar skráðu samviskusamlega
alla unna tíma í eina viku. Nokkrir
þeirra voru í hlutastöðum en samtals
gegndu þeir 14 fullum stöðum við skól-
ann. Alls unnu þessir kennarar 3743/4
klst að áðurnefndum verkefnum þessa
viku eða að jafnaði 263A klst á hverja
fulla stöðu í stað 13!4 klst samkvæmt
núgildandi kjarasamningum. Ólaunuð
vinna þessara 18 kennara í 14 fullum
stöðum var þessa viku 18514 klst sam-
tals sem jafngildir 4 fullum stöðugild-
um. Á yfirvinnukaupi í febrúar sl. þýðir
þetta iaun að upphæð 25.894.00 kr. (lfl.
16-3). 84 klst af þessum 185!4 klst voru
unnar laugardag eða sunnudag.
í þessari könnun kom einnig fram að
vinnan er mjög mísmikil. Sá kennari í
fullri stöðu, sem mest vann, skráði 34.3
klst en sá sem minnst vann 14 klst.
Kennarar í 2A stöðu unnu frá 12 klst og
allt að 29.9 klst og kennarar í Vi stöðu
frá 10 klst til 14.8 klst.
Vinnuálag minnkar greinilega ekki í
réttu hlutfalli við hluta úr stöðu.
Þessi könnun var viðleitni í þá átt að
gera okkur grein fyrir vinnuframlagi
kennara í þessum skóla. Hún gefur
okkur vísþendingu um að hér sé mál
sem krefst nánari athugunar. Best væri
að gerð væri viðtæk könnun á vinnu-
tíma kennara almennt. Sú könnun
þyrfti að taka til sem flestra og ná yfir
töluverðan tíma þar sem álag er mis-
jafnt.
Málið er ekki svo einfalt að hægt sé
að segja kennurum að hætta að vinna
kauplaust. Hvar á að skera niður og á
hverjum bitnar sá niðurskurður?
Samfelldur vinnudagur —
40 stunda vinnuvika
Samkvæmt niðurstöðum Nordstress-
könnunarinnar má bæta vinnuskilyrði
kennara með því að stytta vinnutíma í
hverri viku; vinnudagur verði samfelld-
ur en kennsluárið lengt. Álagið yrði
þannig jafnara á lengra tímabili. Ég sé
fyrir mér að þetta gæti litið svona út:
Vinnuvika kennara verði 40 tímar á viku
og öllum störfum lokið á vinnustað á
þeim tima. Vinnu við bekkjarkennslu
má þó alls ekki auka frá því sem nú er.
Sumarleyfi verði jafnlangt og annarra
launþega innan BSRB. Unnið verði í
skólum við frágang til 15. júní. Ég tel
eðlilegt að kennarar fái tvær vikur til
endurmenntunar. I júlí hefjist sumar-
leyfi. í ágúst komi kennarar síðan til
starfa að loknu sumarleyfi. Unnið verði
að skipulagi og undirbúningi fyrir vetr-
arstarfið til 1. september þegar kennsla
hefst. Ef hafist væri handa í ágúst
myndi það auðvelda verulega störf á
kennslutímaþilinu því áætlana- og verk-
efnagerð væri þá lokið.
Leiðir til úrbóta
Mikilvægast tel ég að sveigja skólastarf
frá hinum hefðbundna ytri ramma í átt
til kerfis sem hentar betur því starfi sem
vinna skal í skólanum. Við verðum að
hætta að búta vinnutíma nemenda og
kennara niður í 40 mínútna tímabil,
draga úr flakki nemenda milli stofa og
skipuleggja kennsluna þannig að hver
kennari umgangist færri nemendur
hverja viku en nú tíðkast.
í skólanum ætti að ríkja sá andi að
þar séu kennarar og nemendur komnir
til að vinna saman.
Bekkjarkennslan
Eitt helsta einkenni kennarastarfsins
hefur verið að kennarinn stendur einn:
Einn fullorðinn í hópi barna eða ungl-
inga í lokaðri kennslustofu; einn og
sterkur með alla ábyrgð, öll völd og
væntanlega alla viskuna.
Ný þekking í sálarfræði og félagsvís-
indum hefur breytt þessari ímynd kenn-
arans. Hlutverk kennarans nú er fremur
fólgið í því að aðstoða nemendur við að
afla sér þekkingar, skipuleggja nám og
koma til móts við þarfir hvers einstakl-
ings.
Þrátt fyrir allar breytingar á hlutverki
kennara leiðir sænska könnunin í ljós
að kennarar vinna starf sitt einir, bæði í
kennslustofunni og utan hennar. Sam-
vinna, ef um hana er að ræða, er þá sem
viðbót við einstaklingsstarf kennarans.
Einu undantekningarnar eru í opnum
skólum og tilraunaskólum.
Reginmunur er á samvinnu sem felur í
sér
a) samstarf og samábyrgð á bekkjar-
deild eða árgangi þar sem kennarar deila
með sér vinnu við skipulag og kennsluá-
ætlanir
og samvinnu sem aðeins felur í sér
b) samræmingu á námsefni og yfir-
ferð innan árgangs, auk þess sem kenn-
arar skiptast e.t.v. á verkefnum og hug-
myndum.
Samvinna, sem felst í samræmingu, á
sér oft stað í hefðbundnu kerfi en sam-
vinna og samábyrgð helst oftast í hend-
ur við nýbreytni í skólastarfi.
Kennari, sem vinnur einn í bekkjar-
kennslu, er ákaflega frjáls. Hann getur
valið vinnuaðferðir sem henta honum
og nemendum hans best. Hann þarf
ekki að ráðgast við aðra og hann getur
vísað öllum afskiptum eða gagnrýni
vinnufélaga á bug. Þetta eru kostir sem
margir kunna að meta; tækifæri til að
vinna sjálfstætt.
Þetta frelsi hefur þó ýmsa ókosti í för
með sér. Kennarinn er einangraður;
hann er einn um áhyggjur af kennslu-
starfinu eða nýtur ánægjunnar af því
einn. Kennarinn ber einn alla ábyrgð á
því að starfið gangi vel og nemendum
líði vel.
Kennari, sem er einangraður á þenn-
an hátt, hefur tilhneigingu til þess að
rekja orsakir allra erfiðleika í bekkjar-
kennslunni til sín og starfsaðferða
sinna. Eigi hann við agavandamál að
striða leitast hann við að skipuleggja
kennsluna betur og reynir stöðugt að
breyta sjálfum sér og gerðum sínum.
Honum sést aftur á móti oft yfir að or-
sakirnar má e.t.v. rekja til samsetningar
hópsins, einstaklinga innan hans eða
ytra skipulags starfsins, s.s. stunda-
töflu. Með nánu samstarfi tveggja eða
fleiri kennara, sem vinna með sömu
nemendum, skapast grundvöllur til að
skoða og skilgreina vandann frá fleiri
hliðum.
17