Ný menntamál - 01.06.1983, Blaðsíða 27

Ritstjóri Nýrra menntamála fór þess á
leit við undirritaðan að hann segði les-
endum frá könnun, sem hann vann á sl.
ári, á viðhorfum kennara í grunnskólum
landsins til ýmissa þátta er varða skóla-
starf og stefnu í skólamálum. Má telja
hana nokkurs konar frumverk þar sem
engin íslensk rannsókn af þessu tagi hef-
ur áður verið gerð. Fram til þessa hefur
einnig verulega skort rannsóknir er
varða kennaramenntun á öllum skóla-
stigum. Rannsóknarstofnun uppeldis-
mála er enn ekki til og skólarannsókna-
deild sinnir öðrum viðfangsefnum.
Árin 1979-’82 stundaði undirritaður
nám í uppeldisfræði við Háskóla ís-
lands. Einn þáttur í náminu er að vinna
að rannsóknarverkefni sem er í því fólg-
ið að gera tilraun til að „nálgast' eitt-
hvert viðfangsefni“, t.d. í því skyni að
varpa ljósi á fyrirbæri sem kunna í
1 .-6. bekk eða 7.-9. bekk eða sinnti öðr-
um störfum (s.s. skólastjórn). Einnig
hugðist ég komast á snoðir um hvort
vinnuálag utan kennslustunda væri
verulegt og almennt (þarf raunar tæpast
að spyrja húsmæður). Til viðbótar
hugðist ég kanna hvort ráðningarform
(settur/skipaður) og stöðuhlutfall hefði
áhrif á viðhorf manna.
Aðferðir, sem beita má við umfangs-
mikla viðhorfakönnun, eru auðvitað
margar og hefði þurft að nota nokkrar
þeirra samhliða en af tæknilegum og
fjárhagslegum ástæðum var einungis
unnt að koma við könnun sem byggðist
á spurningalista. Frá upphafi vonaðist
ég til að mér tækist að fá einhvern á-
hugasaman aðila, sem hefði yfir pen-
ingum að ráða, til að stuðla að verkefni
er var löngu orðið tímabært. Ég sneri
mér því til Kennarasambands íslands.
Ingólfsson og Kristín Tryggvadóttir.
Ætlunin var að þau yrði með í ráðum
hvað snerti val á úrtaki og spurningar á
listanum. Ég hafði þegar samið
uppkast að spurningalista með hlið-
sjón af þeirri atriðaskrá sem viðkom-
andi aðilar höfðu fengið áður en til
ákvarðana kom um samvinnu. Þrátt
fyrir nokkrar breytingar á orðalagi og
ýmsar mjög þarfar ábendingar varðandi
svarmöguleika, þá breyttist listinn lítjð í
meðförum kennarafulltrúanna; engu
var útskúfað og engum athugunarefn-
um bætt við. Áleit ég nú að KÍ sæi sér
fært að veita mér liðsinni af fullum
krafti.
Þegar ég hófst handa við verk mitt
hafði ég gert nokkra úttekt á skiptingu
grunnskólakennara 1981 - ’82 með hlið-
sjón af kyni, aldri, búsetu og menntun
og hafði auk þess athugað hvað kennt
Yicthorf
kennara(?)
fljótu bragði að virðast dulin. Hér gæti
t.d. verið um að ræða atriði af ýmsu
tagi sem eiga sér einhver sameiginleg
snertisvið. Ég hafði í námi mínu gefið
sérstakan gaum að skólaskipan, starfs-
háttum, stefnu svo og menntun kennara
með tilliti til þess hvaða hlutverk þeim
er ætlað í skólanum en í því efni hljóta
heildarmarkmið (og námsefni), vinnu-
brögð og kennsluhættir að skipta miklu
máli.
Það veltist aldrei fyrir mér að áhuga-
vert væri í tengslum við slíkar athuganir
að kynnast því hvernig kennara líður í
vinnu sinni, hvaða möguleika hann
eygir í starfi og hvernig hann álítur að
hlutunum verði best fyrir komið —
m.ö.o. hver væri vitund kennarans um
starf sitt, stöðu og möguleika. Mig lang-
aði í leiðinni að leita að vísbendingum
um hvort munur kynni að vera á við-
horfum eftir kyni, aldri, menntun, bú-
setu eða skólagerð — eftir því hvort
kennari sinnti fagkennslu eða bekkjar-
kennslu — eftir því hvort hann kenndi
Ég vil taka fram að það, sem hér fer á
eftir, er ekki skrifað í þeim tilgangi að
finna sökudólga er beri ábyrgð á því
sem fór úrskeiðis. Þeir ágætu menn hjá
Kennarasambandinu, sem koma við
sögu beint eða óbeint, mega ekki skilja
orð mín svo að ég sé að ásaka einn eða
neinn sérstaklega.
Eftir að hafa átt óformlegar viðræður
við nokkra stjórnarmenn KÍ, sem tóku
mér af áhuga og skilningi, herti ég upp
hugann og sendi stjórninni formlega
umleitan um samstarf og/eða stuðning
til könnunar á áðurnefndum viðhorf-
um. Hugmyndir þær, sem ég lagði
fram, voru mjög opnar og í raun og
veru var ég „til í hvað sem var“. Eitt-
hvað vafðist þó fyrir stjórn og skóla-
málaráði KÍ a'ð ákveða sig. Vera má að
það hafi haft sitt að segja að hin rómaða
„kynningarherferð” var þá á döfinni en
hún tók auðvitað bæði tíma og peninga
frá sambandinu. Þrír fulltrúar voru
samt sem áður tilnefndir til starfa með
mér, þau Reynir Guðsteinsson, Hilmar
hafði verið í islenskum stofnunum er
mennta kennara. Þótt nauðsynlegt að
fyrir lægi nokkuð góð vitneskja um
samsetningu kennarahópsins í heild
sinni til þess að auðveldara yrði að
skipuleggja rannsóknarstarfið eftir því
sem ástæða þætti til.
Við val á úrtaki gerði ég þá tillögu að
velja skóla með tilliti til þess að fá sem
gleggst snið af öllum mögulegum skóla-
gerðum eða skólahverfum, m.a. út frá
lauslega greindri íbúasamsetningu og at-
vinnuskiptingu. Þetta hugðist ég gera
með því að taka fyrir nokkra skóla í
Reykjavík og nágrenni og að hinu leyt-
inu eitt svæði úti á landi, t.d. Norður-
land eystra (Fjöldi skóla réðist síðan af
efnahag einum saman). Þessu sjónar-
miði höfnuðu fulltrúar KÍ algerlega með
þeim rökstuðningi að þeir væru full-
trúar landssamtaka og yrði því að gæta
jafnréttissjónarmiða með því að taka
skóla úr öllum kjördæmum. Eins
nefndu þeir að samstarf kennara innan
kjördæmis gæti haft afgerandi áhrif á
Höfundur: Benedikt Sigurðarson
27