Ný menntamál - 01.06.1983, Blaðsíða 59

Maðurinn er orðinn áhrifamesta og
hættulegasta skepnan í lífhvoli jarðar-
innar. Hefði farið vel á því að kenna
bókina við umhverfisfræði vegna þess
að í henni er langmest fjallað um menn
og umhverfi þeirra.
í bókinni er eindregið varað við því
að mannkynið haldi áfram á sömu
braut. Höfundar andmæla notkun
eiturefna og tilbúins áburðar í landbún-
aði og benda á hvernig hagnaðarvon
fyrirtækja kyndir undir óhóflega
notkun einkabíla, deyfilyfja, snyrtivara
o.s.frv. Hinn ýkti stíll er vel til þess fall-
inn að opna auga okkar svefngengla
þannig að við sjáum hvernig lífshættir
okkar og umhverfi er að gjörbreytast.
Gallinn við ýkjustílinn er sá að vist-
fræðilögmálið ,,Allt er best í hófi“
treðst undir í öllum látunum. Ég byði
ekki í íslenskan landbúnað ef bannað
yrði með lögum að nota tilbúinn áburð.
Ég get lítið sem ekkert sett út á þýð-
inguna á bókinni. Hins vegar þóttist ég
finna fáeinar hæpnar fullyrðingar í text-
anum sem eru þó aðeins smáatriði sé
litið á efni bókarinnar í heild.
Bókin hentar mjög vel til sjálfsnáms.
Það hlýtur að vera latur og sljór nem-
andi sem lætur hjá líða að Iesa hana ef
hann fær hana í hendur. Það ætti ekki
að þurfa kennara til að reka á eftir nem-
endum við lesturinn. Kennarar, sem eru
að kenna byrjendum sögu, félagsfræði,
hagfræði eða vistfræði, gætu notað
hana til að vekja áhuga nemenda og
skapa umræður.
Það gæti pirrað suma að á fáeinum
stöðum i bókinni eru myndir af Karli
Marx og vitnað er til kenninga hans.
Mönnum hættir til að álíta þennan
merka 19. aldar vísindamann annað-
hvort óskeikulan guð (heittrúaðir
kreddumarxistar og sovéskir valdhafar)
eða djöful í mannsmynd (vestrænir á-
róðursmeistarar). I bókinni er hins
vegar sagður bæði kostur og löstur á
kenningum hans.
I heild eru höfundar fremur svartsýn-
ir á nútíðina og sjá fortíðina í fullmikl-
um ævintýraljóma. Afstaða þeirra
vegur ögn upp á móti glámskyggni
þeirra sem telja að allar breytingar í
samfélaginu, t.d. á sviði tækni og vís-
inda, hljóti að vera til bóta.
Þorvaldur Örn Árnason
(Skáletraður texti er fenginn að láni úr
bókinni).
LANDNÁM ÍSLANDS
Árið 1982 kom út hjá Námsgagnastofn-
un kennslubókin Landnám Islands en
hún er ætluð nemendum á 4. námsári í
samfélagsfræði (3. eining). Höfundar
efnisins eru Ingvar Sigurgeirsson, Ragn-
ar Gíslason, Sigþór Magnússon o.fl.
Auk kennsluleiðbeininga tengjast efni
þessu Landnámsþættir, ítarefni á laus-
um spjöldum og Landnámsleikur sem er
spil eða hermileikur í beinum tengslum
við námsefnið.
Er skemmst frá því að segja að á-
nægjulegt er að fá í hendur svo vel útbú-
ið námsefni. Það er í mjög eðlilegum
tengslum við efni sem áður hefur verið
gefið út í samfélagsfræði (t.d. ,,Sinn er
siður í landi hverju“, „Til hvers eru
reglur?“) en getur engu að síður mjög
vel verið sjálfstæð eining. Þótt efnið sé
ætlað nemendum á 4. námsári er fram-
setnmg þess með þeim hætti að það ætti
ekki síður að vekja áhuga eldri nem-
enda. Ég kenndi það t.d. í vetur í blönd-
uðum hópi 11 og 12 ára barna og reynd-
ist það prýðilega.
Helstu efnisþættir bókarinnar Land-
nám íslands eru þessir: Heimildir um
landnám íslands, uppruni landnáms-
manna, heimaslóðir og ástæður til
brottflutnings. Einnig er gerð grein fyrir
undirbúningi íslandsferðar, siglingunni
yfir hafið og aðkomunni í nýja landinu.
Sagt er frá daglegu lífi og trúarbrögðum
á landnámsöld og að lokum er kafli um
stofnun Alþingis.
Allt er efnið sett fram á þann hátt að
það gefur lesendum, kennurum ekki
síður en nemendum, tilefni til sjálf-
stæðrar íhugunar, óþrjótandi umræðna
og spurninga. Því.er skipt í einingar með
köflum sem allir bera yfirskriftina „Álit
fræðimanns“ og koma þar við sögu
færustu vísindamenn okkar í þeim
greinum sem um er að ræða.
Af upptalningu þessari má sjá að
auðvelt er að skipta námsefninu í þætti
fyrir stóra eða smáa, marga eða fáa
hópa. Þetta er mikilvægt þar sem nem-
endur eru mismunandi hvað snertir
þroska og hugðarefni.
Útlit bókarinnar vekur áhuga. Hún er
í nokkuð stóru broti og í henni eru
margar ljósmyndir, teikningar og upp-
drættir. Letur er a.m.k. þrenns konar
og gefur það til kynna ákveðna skipt-
ingu efnisins. Myndir og lesefni er
sett upp á mjög snyrtilegan og skil-
merkilegan hátt. Víða er textinn brotinn
upp með skyggðum römmum eða
spurningum. Línur eru hvergi langar og
á spássíum eru víða myndir og stuttar
efnisgreinar með smærra letri til útskýr-
ingar á textanum.
Landnámi íslands fylgja ítarlegar
kennsluleiðbeiningar. Þar er, auk ým-
issa hugmynda um kennsluaðferðir,
bent á annað lestrarefni af ýmsu tagi.
Þvi er eins farið með þessar kennsluleið-
beiningar og aðrar að þær eru hug-
myndasafn en ekki fyrirmæli. Er því
nauðsynlegt að velja úr þeim þau við-
fangsefni sem þykja við hæfi. Kennslu-
leiðbeiningunum fylgja vinnublöð sem
ég lít einnig á sem hugmyndasafn sem
nemendur geta hagnýtt sér við vinnu-
bókargerð eða í hópvinnu. Rétt er að
taka fram að kennsluleiðbeiningar og
vinnublöð hef ég ekki séð í endanlegri
gerð.
ítarefnið „Landnámsþættir“ er ým-
iss konar fróðleikur tengdur efni bókar-
innar. Það er á 40 plasthúðuðum
spjöldum og mjög aðgengilegt. Er það
kjörið við vinnubókargerð, hópvinnu
eða aðra frjálsa vinnu. Aftast í kennslu-
bókinni er ítarleg atriðisorða- og nafna-
skrá þar sem bæði er vísað til bókarinn-
ar sjálfrar og Landnámsþáttanna.
Að lokum ber að nefna spilið —
Landnámsleik. I leiknum setja þátttak-
endur sig í spor landnámsmanna sem
undirbúa íslandsferð, sigla yfir hafið og
nema land á íslandi. Spilið er að mínu
viti fremur þungt í vöfum, ef spilað er
nákvæmlega eftir reglunum, og er
nauðsynlegt að eldri nemendur eða full-
orðnir hjálpi þeim sem yngri eru. En
það er auðvelt að gera spilið Iéttara
með því að „stytta sér leið“ og fylgja
ekki leiðbeiningunum út í æsar. Bækl-
ingurinn, sem fylgir spilinu, grunn-
spjaldið og spilakortin eru líka prýðileg
hjálpargögn við vinnubókargerð og í
hópvinnu.
Ég tel að höfundar, og aðrir sem
standa að útgáfu þessa efnis, hafi unnið
afar gott verk. Ég fann aðeins einn
galla: Það var svo gaman að fást við það
að við fórum langt fram úr tímaáætlun
því alltaf voru að skjóta upp kollinum
einhver atriði, sem ræða þurfti betur,
eða spurningar sem kröfðust frekari
svara. Ástæðan er sú að í Landnámi ís-
lands er lögð megináhersla á sjálfstæða
umfjöllun og hugsun nemenda; þeir fá
gnægð hugmynda til að vinna úr.
Þarna er vel að verki staðið.
Svanhildur Kaaber
59