Ný menntamál - 01.06.1983, Blaðsíða 11

þær sjálfir. Margir segja að á þremur árum sé ekki unnt
að miðla nauðsynlegri þekkingu í þessum efnum og það
sé þeinlínis hættulegt að fólk með ófullnægjandi
menntun sé að grauta í rannsóknarstörfum. En jafnvel
þótt verðandi kennurum yrði kennt að nýta sér niður-
stöður rannsókna þá er þeim sjaldnast fært sem
einstaklingum — allra síst í litlum skólum og sundur-
leitu samfélagi — að hagnýta sér niðurstöðurnar í
skólastarfinu því þær krefjast oft heildarbreytinga á
aðstæðum sem eru tæpast á þeirra valdi. Það ætti að
vera hlutverk skólastjóra að skapa aðstæður sem
auðvelda kennurum að nýta slíkar niðurstöður. Ég hef
mikinn áhuga á því að rannsóknir verði tengdar skóla-
starfinu. Um þetta eru þó skiptar skoðanir. Sumir telja
að slík tilhögun geti leitt til varhugaverðra starfshátta
þar sem börnin eru notuð sem tilraunadýr. Ég tel hins
vegar að þróunarstarf, sem staðið er að á ábyrgan hátt,
geri starf kennara og nemenda — og raunar starf í sam-
félaginu síðar — virkt og lifandi. En áhrif tregðu-
lögmálsins birtast víða. Menn vilja ekki kafa of djúpt í
skólastarfið, eðli þess og hlutverk. Kennurum hefur
ekki verið gert fært að sinna rannsóknum og margir
vilja heldur ekki að þeir stundi þær — segja að hlutverk
rannsakenda og kennara fari ekki saman. Svo hafa
kennarar einfaldlega ekki tíma til að sinna slíkum störf-
um við núverandi aðstæður.
Þá liggur e.t.v. beinast við að ræða um vinnuskipan í
kennslustarfinu. Er vinnuskipan sem miðast við
kennslustundir í samræmi við hagsmuni nemenda og
foreldra?
Ég held að svo sé ekki. Ég vildi fyrst láta í Ijós þá skoð-
un að almenningur og yfirvöld vegi að eigin hagsmun-
um með því að berjast gegn því að auknu fé sé varið til
uppeldis- og skólamála, m.a. í því skyni að bæta starfs-
aðstöðu kennara og auka þjónústu sem tengd er upp-
eldi. Ég skil vel áð samtök kennara leggi á það áherslu
við ríkjandi aðstæður að bæta starfsskilyrðin á þeim
grunni sem fyrir er. En kennarar verða einnig að berjast
fyrir breytingum sem eru betur i samræmi við það sem
við vitum með nokkurri vissu að horfir til heilla, breyt-
ingum sem samrýmast betur þeim vinnubrögðum sem
við vitum að eru æskileg. Kennarar hljóta að spyrja
sjálfa sig hvort það þjóni best hagsmunum þeirra og
nemenda að halda í kennslustundina sem vinnueiningu.
Ég er þeirra skoðunar að svo sé ekki.
Eru grundvallarbreytingar á vinnuskipan kennara þá
forsenda nýbreytnistarfs?
Tvimælalaust. Við verðum að verja meira fé úr sameig-
inlegum sjóðum okkar til fræðslumála svo unnt sé að
breyta skólum í samræmi við aðstæður í þjóðfélaginu
og þarfir einstaklinganna. Þetta hljómar líklega ekki
vel á krepputíð en er engu að síður bjargföst skoðun
mín. Þjónusta á sviði uppeldis- og skólamála ætti að
sitja í fyrirrúmi í nútímasamfélagi.
Þú nefnir aðstæður í þjóðfélaginu. Áttu þá að ein-
hverju leyti við hið vaxandi uppeldishlutverk skólanna
nú á dögum?
Já, uppeldið hefur að verulegu leyti færst úr höndum
foreldranna og þess vegna verðum við að efla skólann
sem menningar- og þjónustustofnun. Grunnskólar eru
ákaflega illa undir það búnir að takast þessi nýju og
auknu verkefni á hendur. Ég tel t.d. æskilegt að skóla-
hverfi eða byggðarlög taki raunverulegan þátt í upp-
byggingu skólanna og félagsstarf fari að talsverðu leyti
fram innan vébanda þeirra. Kennarar geta hins vegar
ekki verið á vakt alla daga og öll kvöld. Þær starfsstétt-
ir sem vinna að uppeldinu verða að vinna saman.
Skólar eiga að vera opnir allan daginn; þannig yrðu
þeir meiri stoð i uppeldinu og gætu veitt nemendum
miklu meira. Ég dreg í efa að sú stefna sé rétt að byggja
sérstakar félagsmiðstöðvar sem eru að mestu leyti
skemmti- og afþreyingarstaðir. A.m.k. held ég að
fara ætti með gát í þessum efnum og kanna samstarfs-
möguleika betur. Það ætti að tengja skólastarfið þörf-
um og áhugamálum nemenda; skólinn yrði þá eins
konar kennslu- og fræðslumiðstöð sem tæki mið af
hinum nýju fjölmiðlunaraðferðum sem eru að ryðja sér
til rúms. Hann yrði nokkurs konar þekkingarbanki sem
nemendur og foreldrar ættu aðgang að. Ég kysi m.ö.o.
að skólar yrðu alhliða menningarstofnanir sem efndu
til umræðufunda, listsýninga o.s.frv. jafnhliða
fræðslustarfinu. Slíkar stofnanir gætu dregið úr þeirri
firringu og vanlíðan sem tengd er skemmtanaiðnaðin-
um og óheppilegum lífsháttum.
Þú minntist á sameiginlega sjóði áðan. Mig langar að
víkja að þeim sem ráðstafa fé fyrir okkar hönd. Nú
hafa stjórnmálamenn sagt að menntun þegnanna skipti
sköpum hvað snertir framtíð þjóðarinnar. En gefa þeir
menntamálum nógu mikinn gaum? Fylgjast þeir nógu
vel með framvindunni í skólamálum?
Nei, það held ég ekki. í öllum stjórnmálaflokkum virð-
ist erfitt að halda uppi virkri umfjöllun um skólamál
sem veigamiklum þætti í pólitískri umræðu. Einnig er
sennilegt að stjórnmálamenn haldi þessum grundvallar-
þætti þjóðmála vísvitandi fyrir utan hina pólitísku um-
ræðu. Eins og ég hef ýjað að gætir svipaðrar tregðu hjá
kennurum og foreldrum. Orsakir þessa eru ýmsar.
Erum við kennarar hræddir við almenningsálitið?
Vissulega er mikið undir því komið að almenningsálitið
sé okkur vinsamlegt. Kennarastarfið verður sennilega
flóknara og erfiðara ef fólk fer almennt að hugsa mikið
um skólamál og láta framkvæmd þeirra til sín taka. Við
óttumst ósanngjarna gagnrýni — og lái okkur það hver
sem vill. Og við viljum líka halda völdum í skólanum —
viðurkennum það bara — og m.a. þess vegna viljum
við ekki hrófla við skólakerfinu. Margir foreldrar vilja
af sömu ástæðu skilja að starfsemi heimilisins og skól-
11