Ný menntamál - 01.06.1983, Blaðsíða 35

(V
Isv
SVONA GERUIVI VIO
Kennslutæki eru notuð til að flytja nem-
endum námsefni sem þeir geta numið
með augum, eyrum eða öðrum skiln-
ingarvitum. Tilgangurinn með kennsl-
unni er að auka þekkingu en vandinn er
í því fólginn að gera nemendum kleift
að skilja og muna námsefnið. Séu
kennslutæki notuð tekst oft betur en
ella að glæða skilning á erfiðu efni og þá
verður einnig betra að muna það.
Kennslutæki í einhverri mynd hafa að
líkindum fylgt mannkyninu frá örófi
alda og tæknin þróast frá kroti í sand-
inn til mynda á skjám tölva og sjón-
varpstækja. Hin nýja tækni gerir kenn-
urum m.a. kleift að miðla nemendum
nýju og auknu efni um fjölbreyttan
heim sem tekur sífelldum breytingum.
Tæknin eykst með ári hverju en menn
verða að huga vel að því hvernig henni
er beitt við kennslu. Að öðrum kosti
verða kjörleiðir í námi og kennslu vand-
rataðri en ella.
Hafa ber í huga að þróun þeirra
kennslutækja, sem nú þykja fullkomn-
ust, hófst í raun löngu áður en kennarar
og aðrir höfðu mótað hugmyndir um
það hvers skólinn þarfnaðist í þessum
efnum. Skólinn getur hins vegar ekki
sniðgengið þá tækni sem nú ryður sér til
rúms á öllum sviðum þjóðlífsins. Skóla-
menn geta einungis leitast við að velja
hið besta en hafna því sem verra er.
Val á tækjum er að sjálfsögðu miðað
við fræðslustarfið en jafnframt er ljóst
að tækin og tæknin sem slík hefur áhrif
á nám og kennslu hvort sem kennarar
og nemendur færa sér hana í nyt eða
ekki. Raunar má búast við að ýmsar
nýjungar á sviði kennslutækja muni
hafa veruleg áhrif á nám og kennslu á
næstu árum.
9m
Lóðrétt tjald (rangtj
Hallandi tjald (réttj
3m
Myndin sýnir afstoðu myndvarpa og
tjalds í stofunni.
Myndvarpar
Myndvarpinn er eitt vinsælasta kennslu-
tækið í skólunum nú á dögum. Hann er
ýmist notaður í stað krítartöflunnar eða
ásamt henni. Myndvarpi þykir nauðsyn-
legt tæki í hverri nútíma kennslustofu
og hann er þegar fyrir hendi í öllum
stofum í mörgum skólum.
Tjaldið eða flöturinn, sem sýnt er á,
þarf að vera þannig að myndin verði
óbjöguð. Einnig verður að ganga úr
skugga um að allir sjái myndina. í
mörgum skólum er myndum varpað á
mjög slæma sýningarfleti, t.d. bakhlið
korta. Sums staðar hanga þó góð sýn-
ingartjöld á vegg eða úr lofti en á fæst-
um stöðum er nauðsynlegur halli á
þeim. Tjaldið má ekki hylja aðra
vinnufleti, s.s. krítartöfluna.
Ekki er þó allt fengið með myndvarp-
anum og tjaldinu. Leiðbeinendur verða
að hafa glærur til að setja á myndvarp-
ana. Lítið hefur verið framleitt af glær-
um með íslensku námsefni til þessa. Þó
hafa nokkrar glærur, sem henta grunn-
skólum, komið út hjá Námsgagnastofn-
un á síðustu misserum. Erlendis hefur
mikið verið framleitt af glæru handa
öllum skólastigum en fæstar þeirra
henta til kennslu hér þar sem texti og
myndefni er erlent. Kennarar hafa því
mest notast við eigin glærur eða glærur
samkennara sinna. Skólarnir eru mjög
misvel búnir, hvað efni og áhöld snertir,
til að framleiða námsefni á glærum. Er
því rétt að minna á Kennsiumiðstöð
Námsgagnastofnunar en þar er sæmileg
aðstaða til glærugerðar og kennarar
geta fengið leiðbeiningar um efni og
áhöld.
Skyggja má skýringarmyndir með
mynstri.
34
Höfundur: Karl Jeppesen
Teiknun
Glærur skiptast í tvo aðalflokka: ljós-
ritunarglærur og skrifglærur. Gæta
þarf þess vel að setja ekki skrifgiærur í
ljósrita; það eyðileggur ekki aðeins
glæruna heldur einnig ljósritann.
Geymið ekki skrifglærur nálægt ljósrit-
unarvél. Hins vegar máskrifa og teikna
á Ijósritunarglærur. Komnar eru á
markað hér glærur sem eru línustrik-
aðar, rúðustrikaðar (eins og í reiknings-
bók) og glærur með miilímetrarúðum
(fást t.d. í Pennanum). Með slíkum
glærum má auka fjölbreytni við glæru-
gerðina.
Ljósritun
Þegar ljósritað er á glæru er nauðsyn-
iegt að frumritið sé gott Það sem á að
ljósritast verður helst að vera kolsvart,
ekki grátt, og bakgrunnurinn, sem á
ekki að ljósritast, verður að vera hvítur.
Sé ljósritað upp úr bók er nauðsynlegt
að taka fyrst afrit af síðunni. Það sem
ekki á að koma á glæruna er klippt burt
og e.t.v. þarf að dekkja myndefnið með
tússi. Næst er frumritið sett í ljósritann
og út kemur góð glæra. Gæta þarf þess
að letur sé nægilega stórt svo að þeir
sem sitja fjærst tjaldinu greini það vel.
Venjulegt ritvélaletur er of smátt. Staf-
irnir mega ekki vera minni en 3-4 millí-
metrar. Hafið ekki of mikið á glærunni.
Myndflutningur
Mönnum hefur hugkvæmst aðferð til
að flytja myndir úr tímaritum á plast-
filmu (bókaplast). Filmunni er síðan
brugðið á myndvarpann líkt og giæru.
Kostnaðurinn við þessa filmu- eða
glærugerð er lítill miðað við það gildi
sem slíkt kennsluefni getur haft í skóla-
starfi.
Reyndar er myndflutningur því
aðeins mögulegur að pappírinn í tíma-
ritinu sé húðaður. Eru það einkum
bandarísk blöð sem eru prentuð á slíkan
pappír. Hefur t.d. heppnast mjög vel að
flytja myndir úr tímaritinu National
Geographic á glærur. (Önnur rit:
American Heritage, Scientific Ameri-
can, Paris Match, Ladies Horne Jour-
nal, New Yorker, True, School Arts,
Cosmopolitan, The Physics Teacher,
Playboy.) Kanna má hvort pappír er
húðaður á eftirfarandi hátt: Vætið
fingurgóm og strjúkið pappírinn laust.
Ef rjómakennd upplausn myndast á
yfirborði pappírsins og fingurgómurinn
verður áberandi hvítur er fullnægjandi
sönnun fengin fyrir þvi að pappírinn sé
nothæfur í þessu skyni.
Ástæða er til að sneiða hjá mjög
dökkum myndum vegna þess að þær
endurvarpast illa. Mynd, sem nær yfir
tvær síður í tímariti, má skeyta saman
áður en hún er flutt á glæruna.
Sem fyrr segir eru myndirnar fluttar á
bókaplast. Ekki eru allar tegundir plasts
jafnheppilegar; Mercury-plast (fram-
ieiðandi Librex Educational í Notting-
ham, Bretlandi) hefur reynst mjög vel.
Að sjálfsögðu verða tímaritin skærum
að bráð sem sumum þykir e.t.v. mið-
ur. En tilgangurinn helgar meðalið.
Myndin er lögð á eggslétt borð og þess
gætt að plasthimnan nái vel út fyrir
hana. Þeir sem þekkja til vita að plast-
himnan verður ómeðfæriieg þegar
verndarpappírinn hefur verið tekinn af
henni. Verður því að gæta ítrustu var-
kárni þegar himnan er lögð á myndina
þannig að ekki myndist brot eða
loftbólur. Þrýsta verður plasthimnunni
þéttingsfast að myndinni. Má nota
reglustiku en nauðsynlegt er að hafa
pappír á milli því annars getur plastið
rifnað. Þegar mynd og plast hafa verið
sameinuð er sá hluti plastsins, sem nær
út fyrir myndina, klipptur af. Næst er
framleiðslunni dýft í kalt vatn. Eftir 15
mínútur losnar pappírinn frá en myndin
situr föst á límfleti plasthimnunnar.
Unnt er að ná myndum af báðum síðum
blaðs úr tímariti með því að búa til eins-
konar samloku. Loks er bakhlið mynd-
glærunnar hreinsuð með köldu sápu-
vatni og myndin þurrkuð þar sem ryk er
lítið. Sumir hafa lakkað bakhliðina
(ekki með sellulósalakki) en best hefur
reynst að setja slíkar glærur í plastum-
slög (með götum á jaðri) sem hægt er að
geyma i möppum.
Þegar teiknað er á glærur þarf að gæta
þess að hafa skýringarmyndir einfaldar.
Notið mismunandi liti. Til eru þunnar
litglærur sem eru með lími á annarri
hliðinni (þær fást t.d. í Skólavörubúð
og Pennanum). Séu þær notaðar verður
áferð á litflötum jafnari en þegar litað
er með glærupennum. Eins og flestir
vita er ýmist hægt að leysa upp tússið úr
glærupennum með vatni eða spritti.
Hins vegar vita færri að til eru misgrófir
glærupennar ef menn vilja draga all-
grófar eða hárfínar línur.
Þrýstistafir
Til eru gagnsæir stafir eða letur sem
þrýsta má á glærur (fást t.d. hjá
Bræðrunum Ormsson). Stafirnir fást í
mismunandi stærðum og litum. Enn-
fremur eru til ýmiss konar tákn, línur og
mynstur til að skreyta glærurnar.
Flettiglcerur
Stundum eru glærur festar saman þann-
ig að unnt er að bæta efni eða útskýr-
ingum við það sem er á frumglæru. Á
frumglæru væru t.d. útlínur íslands-
korts, á næstu glæru fjöll, jöklar, ár og
vötn eða sýslumörk o.s.frv. Svona
glæruhefti er oft nefnt flettiglæra.
Þegar flettiglæra er búin til þarf að gæta
þess að glærurnar falli vel saman þannig
að hver lína eða hvert tákn sé á sínum
stað. Gott er að nota málningarlímband
til að festa glærurnar við rammann á
frumglærunni.
r - 1
/ -i'l / / / JJ

Flettiglœra.
35