Ný menntamál - 01.06.1983, Blaðsíða 37

niðurstöðum. Auðveldara væri þó að draga ályktanir af þeim
ef gefinn hefði verið kostur á hlutlausum svarmöguleika
(hvorki vel eða illa).
Ýmsar aðrar spurningar í umræddri könnun gefa tilefni til
ályktana um líðan unglinganna í skólanum. Þátttakendurnir
voru t.d. spurðir hvort þeir skrópuðu í skólanum. Svörin
skiptust þannig miðað við hundraðshluta þeirra 1363 nem-
enda sem svöruðu spurningunni.
Nei, aldrei Já, stundum Já, oft
71.9 26.6 1.6
Meira en fjórði hver nemandi skrópar stundum í skólanum en
sárafáir skrópa oft. Að líkindum hafa nokkrir þeirra skrópað
daginn sem könnunin var gerð ! (Daginn eftir var þó reynt að
ná til þeirra sem vantaði). Af könnuninni verður ekki ráðið
beinlínis um það hvers vegna nemendurnir skrópa en óheimil
fjarvist hlýtur þó að bera vott um neikvæð viðhorf til skólans.
Skrópi fylgir óhjákvæmilega einhver innri barátta — nemand-
inn veit að hann er að bregðast skyldum sínum.
Ein spurning í mörgum liðum snerti viðhorf tii framtíðar-
starfs.
Nemendur voru m.a. spurðir að því hvort þeir teldu mikil-
vægt að vinnan krefðist þess ekki að þeir þyrftu að fara aftur í
skóla.
Viðhorf til þessa atriðis birtust þannig miðað við hundraðs-
hiuta þeirra sem svöruðu:
Mjög Mikil- Ekki sérlega Skiptir ekki
mikilvægt vægt mikilvægt máli
12.0 13.5 28.2 46.3
Rúmlega fjórðungur nemendanna hefur talið mikilvægt að
losna við frekari skólagöngu í sambandi við framtíðarstarf.
Einhver neikvæð skólareynsla hlýtur í flestum tilvikum að búa
að baki slíku viðhorfi en við vitum ekki gjörla hvers eðlis hún
er.
Nokkrar spurningar snertu samskipti nemenda og kennara.
Svörin segja okkur talsvert um það hvers eðlis dapurleg
reynsla nemenda af skólanum getur verið eins og sjá má af
eftirtöldum spurningum og svörunum við þeim:
— Finnst þér þú stundum vera tekin(n) fyrir eða auðmýkt
(ur) af kennaranum?
Nei, aldrei Já, af einum Já, af fleiri
þeirra en einum
81.4 13.8 3.7
(15 nemendur eða 1.1% svöruðu ekki)
Hér kemur í ljós að 17.5% af nemendunum töldu að þeir
hefðu orðið fyrir barðinu á einum kennara eða fleiri en ein-
um. I einni af skýrslunum, sem hafa verið skrifaðar um niður-
stöður úr þessari könnun, er þess getið að þessi sami hópur
verði tiltölulega oftast fyrir áreitni og stríðni skólafélaganna.
(Einar Hjörleifsson: Mobning — blandt 8. klasses elever i
Reykjavík, bls. 74).
— Tekur þú stundum þátt I að gera at í kennara/kennur-
um?
Nei, aldrei Já, stundum Já, oft
25.2 61.7 12.2
(13 nemendur eða 0.9% svöruðu ekki)
Hér kemur í ljós að næstum þrír af hverjum fjórum nem-
endum telja sig stundum eða oft taka þátt í að gera at í kenn-
urum. Erfitt er að gera sér grein fyrir hvað býr að baki hjá
þeim sem svara ,,Já, stundum“ en líklega er oftast um frekar
meinlausar ýfingar að ræða. Þeir sem merktu við ,,oft“
kunna hins vegar að hafa borið einhvers konar uppreisnarhug
til skólans. Við samanburð kom í Ijós að þeir sem töldu sig
vera útundan eða verða fyrir stríðni skólafélaga áreittu kenn-
ara mest. Tæp 90% þeirra eru með í að gera at í kennurum.
Um þetta segir I áðurnefndri ritgerð:
„Varla er ástæða til að túlka þetta sem hefndaraðgerð nem-
enda gegn kennurum sem þeim finnst ofsækja sig eða auð-
mýkja vegna þess að 3-4 sinnum fleiri taka þátt í að gera at í
kennurum en telja sig sæta áreitni af þeirra hálfu. Telja má
sennilegra að sú þörf, sem þessir nemendur hafa líklega fyrir
að veita gremju sinni útrás, birtist í áreitni við kennara.“
(Þýðing H.B.).
í framhaldinu fáum við frekari skýringar því að næst er
spurt:
— Hver er helsta ástœðan fyrir því að þannig er farið með
kennara?
Þátttakendur í könnuninni áttu að velja eitt af níu svörum
sem samin voru með hliðsjón af könnunum annars staðar á
Norðurlöndum og því sem nefnt hafði verið í forkönnun.
Einnig mátti nefna annað og það gerðu 3.3% hópsins og
6.3% svöruðu ekki. Langflestir, eða 36.4%, merktu við skýr-
inguna „Til að fá fjör I leiðinlega tíma“. Næstar I röðinni
voru eftirtaldar skýringar: „Hún/hann er slæm(ur) á taugum
eða uppstökk(ur)“ (14.6%), „Hún/hann er ekki nógu ákveð-
in(n)“ (13.6%), „Hún/hann er aldrei skemmtileg(ur) eða
t'jörug(ur)“ (11.1%).
Um þessi svör segir í áðurnefndri ritgerð: „Niðurstöðurnar
benda að minni hyggu eindregið til að skýringa sé að leita í ytri
aðstæðum (strukturel forklaring). Hjá þeim sem velja „Til að
fá fjör í leiðinlega tíma“ kemur fram ósk um að losna úr leið-
iniegum eða beinlínis þrúgandi aðstæðum. Ástæður eins og
„Hún/hann er ekki nógu ákveðin(n)“, „Hún/hann er aldrei
skemmtileg(ur) eða fjörug(ur)“, sem margir nefna, tel ég að
túlki ekki endilega fjandskap eða mótþróa gagnvart kennar-
anum — heldur leiða og þörf fyrir að losna við hann með því
að „lífga upp á tímann“.
Ég held að margt, sem þarna er sagt um leiða, sé rétt en læt
liggja milli hluta að hve miklu leyti hann má rekja beinlínis til
skólareynslunnar. Um leið og ég læt lokið umfjöllun um þessa
könnun ætla ég að leyfa mér að fullyrða að framangreindar
niðurstöður beri að sínu leyti vitni um að 20-30%. þátttakend-
anna hafi leiðst eða liðið illa í skóla.
Þéttbýli og dreifbýli 1974 og ’75
Má ætla að ástandið í þeim efnum, sem um var rætt hér á
undan, sé svipað nú? Má ætla að það sé öðruvísi í dreifbýl-
inu?
Áður en ég vík að fyrri spurningunni ætla ég að gera grein
fyrir nokkrum niðurstöðum úr annarri yfirgripsmikilli
könnun sem varpar nokkru ljósi á viðhorf nemenda í dreif-
býli. Þar á ég við „Könnun á vinnuálagi og námsvenjum í
skólum" sem skólarannsóknadeild menntamálaráðuneytisins
gekkst fyrir 1974 - '15 í framhaldi af samþykkt þingsályktun-
37